زبان فارسی؛ حلقه وصل ایرانیان است

غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در ابتدای این مراسم ضمن خیرمقدم به میهمانان گفت: کتابخانه ملی به عنوان بزرگترین نگهبان و پاسبان میراث مکتوب زبان فارسی در جهان، از میلیون‌ها کتاب و منابع مختلف در این حوزه نگهداری می‌کند که بخش اصلی آن به زبان فارسی است. 

روزی نیست که در ایران اثری درباره فردوسی منتشر نشود

وی با بیان اینکه این گنجینه و میراث مکتوب و غیر مکتوب فارسی در اختیار پژوهشگران قرار دارد، یادآور شد:  اگر نگاهی به میراث مکتوب و نسخه‌های به خصوص نفیس هنری داشته باشیم که امروزه در کتابخانه‌های ایران و جهان نگهداری می‌شود، شاهد روند رو به رشد توجه به «شاهنامه» هستیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه روزی نیست که در ایران اثری درباره شاهنامه و فردوسی منتشر نشود، به منابع موجود در کتابخانه ملی اشاره و اضافه کرد: در کتابخانه ملی تعداد 410 پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری و تعداد هفت هزار و 552 عنوان کتاب در این‌باره نگهداری می‌شود که این میزان بیانگر جایگاه بی‌بدیل فردوسی در نظر محققان و پژوهشگران ایرانی است. 

بخش دیگر سخنان امیرخانی به جایگاه شاهنامه در نظر اهل فرهنگ و تحقیق اختصاص داشت. وی با بیان اینکه تا مقطعی نسبت به این اثر بی‌مهری صورت گرفت، گفت: از قرن هفتم به بعد و به ویژه از دوره ایلخانی شاهد توجه دوباره به شاهنامه هستیم. 

حدادعادل در ابتدای این مراسم ضمن بیان خیرمقدم به میهمان حاضر در این مراسم، گفت: در آغاز سخن به میهمانان که در آستانه روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم فردوسی بر پا شده درود می‌فرستم و مقدم همگان به ویژه تنی چند از اعضای پیوسته و وابسته و افتخاری فرهنگستان که از دیگر کشورها به ایران آمده‌اند، گرامی میدارم. 

وی با بیان اینکه فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال 1369 بنا شده و امسال سی و پنجمین سالگرد این مرکز است، ادامه داد: 35 سالگی برای یک مؤسسه علمی هرچند عمر کمی نیست، چندان زیاد هم نیست. ترکه نازکی که 35 سال پیش در شورای عالی انقلاب فرهنگی به همت رئیس جمهور وقت و رهبر کنونی ایران غرس شد، اکنون به نهاد برومند و بالابلندی تبدیل شده و امید می‌رود که درختی تنومند شود که سایه‌اش از خانه فراتر رود و به همسایگان دور و نزدیک بهره برساند. 

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تأثیر شاهنامه در فرهنگ و زبان فارسی افزود: زبان فارسی چند هزار سال رشته پیوند همه مردم ایران و مدار وحدت ملت ایران و از ارکان اصلی هویت ایرانیان به شمار می‌رود، به درجه پختگی رسیده که به فردوسی این توانایی را بخشیده که شاهنامه را با توجه به حکمت و حکایت، اسطوره و افسانه بسراید و با فراز آوردن دیوانی بیش از 50 هزار بیت کاخ بلندی از نظم پی افکند که باد و باران بدان گزندی نرساند. 

جعل نام خلیج فارس و دشمنی با زبان فارسی

حدادعادل با اشاره به پیشینه زبان فارسی و با بیان اینکه ایرانیان که در جای جای ایران زندگی می‌کرده‌اند، به زبان فارسی سخن می‌گفته‌اند، به نقش این زبان در وحدت ملی اشاره و اضافه کرد: فارسی، نا زبانی را به همزبانی بدل کرد. فارسی نه تنها حلقه وصل ایرانیان که زبان مشترک بسیاری از مردمان نزدیک و دور در شبه قاره هند، آسیای میانه، آسیای صغیر و آناتولی و غرب آسیا بوده است. 

او با اشاره به تلاش‌ها برای جعل نام خلیج فارس در ادوار مختلف گفت: بی سبب نیست که از روزگاران کهن تا امروز هر بیگانه‌ای که چشم طمع به ایران دوخته و عزت و عظمت ایرانی را برنمی‌تابد، این انگیزه را در تعرض به زبان فارسی بیان کرده و با نام تاریخی خلیج فارس هم دشمنی ورزیده است. 

حدادعادل به ظرفیت زبان فارسی در تبدیل شدن به زبان علم اشاره کرد و یادآور شد: زبان فارسی با وسعت واژگانی و نیرومندی دستور زبان خود، قابلیت رشد خود را در طول تاریخ به اثبات رسدنده است و می‌تواند هم زبان بیان احساسات، عواطف و اعتقادات و هم زبان علم و حکمت شود. 

وی در ادامه به برخی از آثار علمی و ادبی مانند ترجمه طبری معروف به «قرآن طبری» در طول تاریخ به منظور اثبات توانمندی زبان فارسی برای تبدیل شدن به زبان علم اشاره کرد. حدادعادل در ادامه به بخشی از فعالیت‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی در طول 35 سال گذشته اشاره کرد و گفت: فرهنگستان با این پشتوانه، 70 هزار معادل فارسی را به تصویب رساند که این مجموع در قالب فرهنگ مفصلی همزمان با برپایی نمایشگاه کتاب تهران در دسترس علاقه‌مندان به علم و ادب است. انتشار 37 مجموعه از فرهنگ تخصصی هزارواژه در رشته‌های علمی و … دربردارنده مصوبات فرهنگستان گواه دیگری برای توانمندی این زبان برای تبدیل شدن به زبان علم است. 

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی به عنوان طرح ملی دیگری در این مرکز یاد کرد و گفت: تاکنون سه جلد از این مجموعه که مصوب شده در 35 مجلد تألیف شود، با تمرکز بر نشان دادن تحول و دگرگونی زبان فارسی با ارائه شواهد منظوم و منثور منتشر شده است. همچنین فرهنگستان توانسته با تألیف دایرة‌المعارفی به نام دانشنامه زبان و ادب فارسی مرجع قابل اطمینان و سودمندی در اختیار استادان، پژوهشگران و دانشجویان این رشته قرار دهد. 

بخش دیگر سخنان حدادعادل به فعالیت‌های فرهنگستان در حوزه زبان و گویش‌های محلی اختصاص داشت. او این زبان‌ها و گویش‌ها را برکت زبان فارسی خواند و به پژوهش 35 ساله فرهنگستان در این حوزه اشاره کرد. همچنین او رشد چشمگیر شعر فارسی در دهه‌های اخیر، گسترش ادبیات داستانی، ترجمه فراوان داستان‌های بلند و کوتاه و آثار فلسفی فیلسوفان بزرگ را نیز واقعیتی انکارناپذیر از نشانه‌های رشد زبان فارسی در سال‌های اخیر دانست. 

حدادعادل با بیان اینکه معانی عمیق و لطیف الهی و عرفانی موجود در متون نظم و نثر کهن، فارسی را به حق شایسته عنوان زبان دوم جهان اسلام ساخته است، به گسترش زبان فارسی در خارج از مرزهای ایران اشاره و اضافه کرد: نیاز سایر کشورها به زبان فارسی برای گسترش روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی سبب شده است تا کرسی‌های آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های کشورهای خارج برقرار و کلاس‌های آزاد آموزش زبان فارسی به مشتاقان یادگیری این زبان پررونق باشد.

وی ادامه داد: بنیاد سعدی که عمر آن به 15 سال نزدیک می‌شود، در کنار فرهنگستان امر مهم آموزش و گسترش زبان فارسی را در جهان بر عهده گرفته و بر پایه اصول علمی حاکم بر آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و استفاده از انواع امکانات در این راه تلاش می‌کند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر اینکه فرهنگستان نمی‌خواهد جانشین دانشکده‌های ادبیات و مؤسسات پژوهشی در حوزه زبان فارسی باشد، یادآور شد: راهبرد اصلی، زیرساخت‌های لازم برای انواع پژوهش‌ها و فعالیت‌های زبانی و در اختیار گذاشتن آن به مؤسسات علمی، پژوهشگران، ادیبان و مترجمان است.

حدادعادل در پایان با بیان اینکه فرهنگستان درهای خود را به روی پژوهشگران و علاقه‌مندان به زبان فارسی گشوده است، تأکید کرد: فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت فرخنده روز بیست و پنجم اردیبهشت با گرامیداشت یاد و نام فردوسی و «شاهنامه» او این روز را به همه ملت ایران و همه فارسی‌زبانان و فارسی‌دانان و دوستداران این زبان در سراسر جهان تبریک می‌گوید و امیدوار است بتواند با بهره‌مندی از استادان عالیقدری که اعضای پیوسته و وابسته و افتخاری آن در ایران و دیگر کشورهای جهان‌اند به وظیفه خطیر خود در پاسداری از این میراث ارزشمند ملی و جهانی عمل کند.

شاهنامه فقط پدیده‌ای پارسیانه نیست

گریگور هاکوپیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران، نیز در بخش دیگری از این مراسم به سخنرانی پرداخت و گفت: ایراد سخنرانی در مراسم پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت یکی از بزرگترین رسولان جاودانه آن، ابوالقاسم فردوسی افتخاری است که امروز نصیب اینجانب شده است. زبان چیست؟ آیا زبان تنها وسیله‌ای است جهت برقراری ارتباط و حلقه‌ای است تشکیل‌شده از کلمات و اصوات؟ خیر، زبان زندگینامه مردم و ملت است، نگاشته‌شده با الفبای معنوی خود آن ملت.

به گفته او؛ زبان یادنامه نسل اندر نسل اوست، عظمت اوست، فتوحات و غم‌ها، سروده‌ها و مناجات اوست. زبان، شناسنامه هویتی مردم است که با گذر از مرزها تغییر نمی‌کند و اعتبار آن منوط به ممهور کردن آن نیست، بلکه بستگی به گذر زمان دارد.

وی با بیان اینکه ما ارمنیان معتقدیم که زبان وجدان ماست، دود برخاسته از اجاق خانه ماست و به هنگام سخن گفتن درباره زبان خاص خود به آن صفت مادری داده و همچون مادر خود آن را دوست می‌داریم و نوازشش می‌کنیم، تأکید کرد: اطمینان دارم نزد کلیه ملت‌ها و یکایک حاضران در این مکان نیز همین‌گونه است.

هاکوپیان افزود: جای آن دارد تا یادی از یقیشه مورخ نامی قرن پنجم ارمنیان بکنم که به‌طرز ویژه‌ای به وصف زبان‌های مختلف پرداخته و از جمله « زبان یونانی را نرم و لطیف، زبان رومی را قوی و زورمند، زبان فارسی را پرشکوه و پرجلال، زبان هندی را خوش‌نوا و زبان ارمنی را شهدآسا ….» توصیف کرده است و در این میان زبان فارسی با همه شکوه و جلال، صمیمیت و عمق خود در گنجینه تمدن جهانی جای دارد. بنابراین اجازه فرمایید امروز را روز زبان و روز هویت بنامیم، روزی که نه تنها به مردم ایران، بلکه به همگی ما تعلق دارد. مردم ارمنی و فرهنگ ارمنستان قرون متمادی با شگفتی نجیبانه و صمیمیت با زبان فارسی برخورد کرده‌اند. از سروده‌های سایات نوا تا کاوش‌های سبک‌شناختی هوهانس تومانیان و یقیشه چارنتس ما همواره کوبه‌های صوتی زبان همسایه را شنیده‌ایم. فرهنگ‌های ما هیچ‌گاه جدا و دور از هم نبوده‌اند. زبان‌های ما در کاروانسراهای تبریز، هنرکده‌های اصفهان، میدان‌های تهران، گلستان‌های شیراز و حتی در این‌گونه تالارها یکدیگر را ملاقات کرده‌اند.

سفیر ارمنستان در ایران با بیان اینکه زمانی که درباره زبان فارسی سخن می‌گوییم تنها واژگان و دستور زبان را مد نظر نداریم، یادآور شد: سخن از زبانی است که پدیده‌ای به وسعت یک تمدن با آن هم‌نفس است و زمانی که تمدن می‌خواهد درباره خود سخن گوید، از قهرمانان خود حکایت کند و از درد و عظمت یاد کند، تنها از یک نام وام می‌گیرد و آن شاهنامه است.

وی افزود: شاهنامه نامیرای فردوسی، این حماسهٔ ملی، که ارزش آن در گذر زمان کاسته نشده، به ما آموخته است که زبان قادر به حفظ هویت تاریخی کل یک ملت است. نویسنده خود می‌گوید که چگونه 30 سال برای زنده کردن زبان فارسی رنج کشیده است. «بسی رنج بردم در این سال سی». شاهنامه ماهیتاً فقط پدیده‌ای پارسیانه نیست. در وجود شاهنامه همان روحی است که در «ایلیاد و ادیسه» هومر، «ماهابهاراتان» هندی، و یا «داویت ساسونی» که ما ارمنیان تعلق خاصی نسبت به آن داریم، نهفته است.

هاکوپیان ادامه داد: اولین دیدار من با شاهنامه نه در تهران و نه در شیراز بلکه در دانشگاه دولتی ایروان، که یکی از کلاس‌های آن نام فردوسی بزرگ را بر تارک خود دارد صورت گرفته است. دیوارهای آنجا با مفاهیم شاهنامه‌ای مزین گشته‌اند. لبانم برای نخستین‌بار در آن کلاس نام زال، رودابه، رستم و سهراب را ادا نموده‌اند. من در درون دیوارهای آن کلاس چیزی را حس کردم که امروز در این سالن حس می‌کنم و آن چیزی نیست جز اتحاد و استمرار فرهنگ، زبان و شجاعت.

وی با بیان اینکه اگر اجازه داشته باشم که با چشمان و دیدگاه یک ارمنی به موضوعات بنگرم، باید بگویم که در زمان مطالعه بخش رودرویی فاجعه‌بار رستم و سهراب در شاهنامه، داستان دیدار داویت و فرزندش محر را در داویت ساسونی به یاد می‌آوردم، افزود: تقارن جالبی است. هر دو اثر زاییده آداب و سنن افواهی هستند، هر دو تصویر روح ملی را شجاعانه، آزادی‌خواهانه و هرازگاهی فاجعه‌بار بازآفرینی می‌کنند و داستان‌های هردو نیز سینه به سینه توسط مردم نسل به نسل منتقل شده و به نماد هویت ملی بدل گشته است. رستم و داویت از دو داستان جداگانه هستند لکن آنان با همان زبان یعنی زبان شجاعت سخن می‌گویند، سلاحشان متفاوت است لکن انگیزه نبرد و پیکارشان یکی است. آزادی، عزت و میهن.

به گفته او؛ زبان فارغ از محل زایش و پیدایش آن در مکانی زندگی می‌کند که دوستش دارند و هرازگاهی این عشق و علاقه با بیانی ساده ابراز می‌شود. «فارسی شکر است» همان‌گونه که نویسنده بزرگ معاصر ایرانی محمدعلی جمالزاده نوشته است. در این جمله ساده رفتار و خصلتی کامل وجود دارد. انگار می‌گوید، فارسی شکر است زیرا زنده است. شکر است زیرا زبان عشق، شور و عاطفه، مبارزه و پیکار تو است.

وی در پایان تأکید کرد: بگذار زبان فارسی کماکان طنین‌انداز باشد و از ادبیات، علم، معماری، موسیقی و عشق قوام یابد. بگذار زبان فارسی همواره چون امروز زنده و شاداب باشد و نام فردوسی بسان زبانی که خود، منجی آن بود و جاودانه‌اش ساخت ابدی و مانا باشد. این روز خاص و پراهمیت بر همه ما مبارک باد.

در بخشی از این مراسم نیز از تازه‌های انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور غلامعلی حداد عادل، علی‌اشرف صادقی، محمود عابدی و جمعی از پژوهشگران رونمایی شد. 

انتهای پیام/