نگاه معاصر به متن برشت/ تئاتر کار می‌کنم تا جوان شوم

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مشاور رسانه‌ای نمایش، نشست رسانه ای نمایش «دایره گچی قفقازی» که قرار است به زودی در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر روی صحنه برود با حضور امیر دژاکام کارگردان نمایش، رابعه اسکویی، امیر کربلایی زاده، سیاوش خیرابی، النا امیدی، نگار بابایی و دیگر بازیگران نمایش در موسسه فرهنگی هنری ماهان برگزار شد.

مصائب «احمد شمس» و چند داستان دیگر

در ابتدای این نشست امیر دژاکام درباره دلائل چند سال دوری اش از فضای رسمی تئاتر، عنوان کرد: بخش مهمی از زندگی من تئاتر، تمرین و تولید تئاتر است. همینطور که این مسیر و جاده را می رفتم بعد از تجربه موفق «ایوب خان» که در زمان کرونا با حضورهنرجویان و دانشجویانم انجام شد و در سالن چهارسو به صحنه رفت و در جشنواره تئاتر فجر و جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نیز موفق ظاهرشد نمایشنامه «احمد شمس» را برای اجرا انتخاب کردیم. نزدیک به ۴ ماه و نیم «احمد شمس» را (که سرگذشت یک استاد کارگردانی و دکترای ادبیات دراماتیک بود که قصد داشتند فیلم بسازند اما بنا به دلائلی به حضیض ذلت می افتند و مجبور به انجام کارهای سطح پایین و خلافی می‌شوند)، تمرین کردیم اما نمایش «احمد شمس» رد شد و نوبت اجرای ما در تئاترشهر به تعویق افتاد.

وی ادامه داد: شورای نظارت می گفت نمایش تصویب شده اما تئاترشهر می گفت تصویب نشده است. در این میان من از شورای نظارت تقاضای نماینده تام الاختیار کردم که هیچ وقت به من معرفی نشد. بعد ازناامید شدن از اجرای این نمایش، نمایشنامه «من و گربه پری» را برای اجرا ارائه دادم که آن هم با اکثریت آرا در شورا رد شد و جالب است که خانم شهره سلطانی همین چند و قت قبل نمایش را اجرا کردند و مشکلی پیش نیامد. بعد از آن بود که نمایش «آنا» را در فستیوال تونس اجرا کردم که نمایش به عنوان اثر برگزیده جشنواره انتخاب شد اما زمانی که به ایران برگشتیم به دلایلی چون نبود سالن و درگیر بودن الناز ملک بازیگر نمایش امکان اجرا پیدا نکردیم. این را هم بگویم که در نهایت «احمد شمس» مجوز اجرا گرفت اما زمانی بود که من دیگر دل و دماغ اجرای آن کار را نداشتم و تصمیم گرفتم «دایره گچی قفقازی» را برای اجرا آماده کنم.

وی درباره روند شکل گیری این اثر نمایشی توضیح داد: طبق روالی که با بچه های موسسه ماهان دارم آن ها و همچنین دانشجویانم در اکثر کارهایم حضور دارند؛ از نمایش های ابتدایی که به صحنه بردم تا همین نمایش «دایره گچی قفقازی» که به همت همین بچه ها شکل گرفته این روال ادامه داشته است. ان‌شاءالله قرار است نمایش از ۸ آبان ماه ساعت ۱۹ اجرای خود را در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر آغاز کند.

اجرای «دایره گچی قفقازی» به شیوه ایرانی-مدرن

دژاکام درباره رویکردی که به متن برتولد برشت داشته است، عنوان کرد: متن «دایره گچی قفقازی» یک اثر جهانی است و همه آن را می شناسند اما در این اجرا تلاش کردم متن ایرانی-مدرن شود و هم از نظر فلسفی و هم از نظر تکنیکال این اتفاق رخ دهد و از منظر زیبایی شناسی نیز با مولتی مدیا هم‌گرایش باشم. در نمایش یک دوربین خط زنده وجود دارد و شاهد پخش ویدئو آرت و ویدئوهای از پیش ضبط شده در اجرا هستیم.

وی ادامه داد: صحنه خالی است و به اقتضای موضع گیری بازیگر، معنا پیدا می کند. بازیگران همه اپیک و با فاصله گذاری نسبت به نقش هایشان بازی می کنند. در واقع کاراکتررا نقد می کنند و کاریکاتوری از نقش را روی صحنه ارائه می دهند. همچنان که در دنیای مدرن گریه و خنده در هم تنیده شده و من هم این اثر را به صورت تراژیکمدی روی صحنه می برم. بازیگران پالوده و استیلیزه بازی می کنند و بازی رئالیستی نداریم. در کارگردانی هم من خصلت ها و ویژگی هایی را که در آثار گذشته ام داشته ام به روز کرده ام. نمایش از ریتم و سرعت بالایی برخوردار است و امیدوارم که تماشاگران آن را بپسندند. در واقع به متن برشت معاصر نگاه کردم و سعی ام بر این بوده که مخاطب بتواند خودش را در این نمایش ببیند و همراه با آن جلو برود.

از اینکه به کشور بازیگر معرفی می‌کنم به خودم می‌بالم

این کارگردان و مدرس تئاتر درباره انتخاب بازیگران نمایش نیز توضیح داد: من با فراغ بال تمرین های نمایش را با شاگردانم شروع کردم و همین طور از همکاران حرفه ای خودم از جمله امیر کربلایی زاده که سال هاست با هم همکاری داریم، دعوت کردم. بازیگرانی چون آرمین خزائلی، علی برجی، حمید فلاحی و عزیزان دیگر سال هاست در کنار من هستند و با هم همکاری های زیادی داشتیم. علاوه بر آن ها در این نمایش از بازیگران دیگری چون رابعه اسکویی و سیاوش خیرابی نیز دعوت به همکاری کردم. کمتر کسی است که رابعه اسکویی را نشناسد. او سالیان سال در تئاتر و سینما زحمت کشیده و به حق سبقه تئاتری دارد. ایشان با حضور خودش به سینما رونق بخشیده وگرنه تئاتر خانه او است و حضورش در تئاتر همیشه رونق بخش بوده است. با سیاوش خیرابی هم ۱۶-۱۷ سال قبل در سریال «ترانه مادری» همکاری داشتیم و از آن زمان می خواستیم با هم تئاترکار کنیم که این بار میسر شد. اکثر بازیگران نمایش همکلاسی ها و هنرجویان من بودند و خوشحالم که من به کشور بازیگر معرفی می کنم و به این قضیه می بالم.

در ادامه این نشست رسانه ای رابعه اسکویی درباره تجربه همکاری اش با امیر دژاکام گفت: من و آقای دژاکام خیلی سال است که یکدیگر را می شناسیم ولی تا به حال با همدیگر کار نکرده بودیم. زمانی که با من تماس گرفتند خوشحال شدم و استقبال کردم. بچه هایی که در این نمایش بازی می کنند بسیاربااستعداد هستند و نمایش را می فهمند که این نکته برای من از هر چیزی بااهمیت تر است. اینکه من وقتی کنار جوان هایی که تازه وارد کار تئاتر شده اند، قرار می گیرم می بینم که چقدر خوب نقش را فهمیده اند و چقدر قشنگ کار می کنند. البته تجربه و راهنمایی های آقای دژاکام خیلی مهم است اما صددرصد تفکر و استعاداد و هنر خودشان هم هست و این ۲ با هم آمیخته و تبدیل به این کاراکترهای زیبا شده است. معمولا بازیگران جوانی که از تئاتر به سینما و تلویزیون می آیند دارای یک فهم و نگاه خاصی هستند که خیلی به آن ها برای پیش برد اهدافشان در جهت معروف شدن و کارهای خوب بازی کردن کمک می کند. در این نمایش حدود ۶۰ نفر ایفای نقش می کنند و من واقعا خوشحالم که در کنارشان کار می کنم و از آن ها یاد می گیرم. همچنین خیلی خوشحالم بعد از سال ها آشنایی که به ۳۰ سال می رسد، با آقای دژاکام کار می کنم.

هروقت حالم خوب نیست تئاتر کار می‌کنم و جوان می‌شوم

اسکویی درباره نقشی که در نمایش برعهده دارد بیان کرد: من «دایره گچی قفقازی» را در زمان جوانی با آقای سمندریان کار کرده بودم اما اجرای آقای دژاکام یک مدل جدید و تازه است که برایم خیلی هیجان انگیز است. این شیوه اجرا دست ما را باز می گذارد. من نقش زن حاکم را برعهده دارم؛ نقشی که برای کار کردن فضا دارد و شخصیتش را دوست دارم. من تازه به گروه اضافه شده ام و هنوز به نقشم نرسیده ام. معتقدم در نمایش همه بازیگرها باید در یک سطح باشند و وقتی همه خوب هستند نمایش هم خوب است بنابراین باید خودم را به بچه ها برسانم. تئاتر نبض زندگی همه بازیگران است و من هر وقت حال دلم خوب نیست تئاتر کار می کنم و دوباره جوان می‌شوم.

سیاوش خیرابی نیز با اشاره به اینکه اولین بار در سریال «ترانه مادری» با دژاکام همکاری داشته است، عنوان کرد: از همان زمان آقای سهیلی زاده تاکید داشت که برای تقویت بیانم پیش آقای دژاکام بروم که خوشبختانه فرصت همکاری بعد از سال ها برایم فراهم شد. اما مساله ای که می خواهم به آن اشاره کنم این است که من هم مثل خیلی از افراد حاضر در این سالن کلاس بازیگری رفته ام اما درآن دوران بهایی که امروزه به بچه ها داده می شود به ما داده نمی شد.

وی ادامه داد: من شاید سه سال از دوره آموزش بازیگری ام گذشت ولی به هیچ پروژه ای معرفی نشدم و رفتم ویزیتور یک شرکت شدم. از این رو به نظرم خیلی باید قدر چنین کلاس هایی را دانست که بچه ها را در یک اثر سهیم می کنند و می توانند تجربیات زیادی کسب کنند؛ اتفاقی که در دوره ما نمی افتاد. از این که می بینم همه هنرجویان نقش های جان دار و خوبی بازی می کنند برایم بسیار جذاب است.

دژاکام در این زمینه یادآور شد: در حال حاضر تولید تئاتر در کشور ما به این شکل است که یک سرمایه‌گذار می آید به مدت ۱۵-۲۰ روز تعدادی بازیگر را که مدتی بین ۲ فیلمشان وقتشان آزاد است، انتخاب می کند و با آن ها تئاتر کار می کند. موسسه ماهان خوشحال است که بگوید یک جریان تئاتری است نه یک بیزینس تئاتری.

بازیگرانی که نقش‌هایشان را به دست آوردند

این کارگردان تئاتر با اشاره به درخواست‌های غیرحرفه‌ای و اصولی که برخی سرمایه‌گذاران و تهیه کنندگان تئاتر از کارگردان‌ها دارند و این که برای این نمایش هیچ کمک دولتی نگرفته‌اند، یادآور شد: واقعیت این است که بچه های گروه، به جز رابعه اسکویی، امیر کربلایی زاده و سیاوش خیرابی که از قبل نقش هایشان مشخص بود، نقش های این نمایش را از من گرفتند به این معنی که به صورت قطعی نقش هیچ کدامشان مشخص نشده بود و در پروسه تمرین هرکدام تلاش کردند و نقش خودشان را به دست آوردند. من حس باغبانی را دارم که در وسط یک عالمه گل راه می رود و این گل ها روز به روز شکوفاتر می شوند. ایمان دارم «دایره گچی قفقازی» در این بازار مکاره رنگ و وارنگ که هنرپیشه های معروف حرف اول را می زنند اثر ماندگار و به یادماندنی می‌شود و بازی بعضی از بچه های ما از بازی بازیگران مطرح بهتر است، این را به قدرت می گویم.

در بخش دیگری از این نشست النا امیدی درباره تجربه همکاری اش با امیر دژاکام صحبت کرد و گفت: از اردیبهشت که استاد دژاکام تصمیم گرفتند این نمایش را روی صحنه ببرند هم من و هم بقیه بچه ها می دانستیم که این نمایش ۲ نقش مهم دارد و از آن جایی که نمایش قرار بود در سالن اصلی تئاترشهر روی صحنه برود قطعا به بازیگر چهره احتیاج داشت. استاد به من گفتند شما رزروی این نقش هستی تا روزی که بازیگر اصلی بیاید اما ته دلم دوست داشتم، بتوانم این نقش را به دست بیارم. تا این که همین یک هفته قبل بود که آقای دژاکام در جمع اعلام کردند که نقش «گروشه» را من بازی کنم. امیدوارم بتوانم این لطف را با تمام انرژی که برای این نقش می گذارم جبران کنم.

نگار امیدی هم که در این نمایش در نقش راوی بازی می‌کند، درباره حضورش در این اثر نمایشی بیان کرد: در این کار نوعی همدلی بین بچه های گروه جریان دارد که خیلی ارزشمند است و هیچ کس به اصطلاح برای نقش دیگری دندان تیز نمی کند و هر کس به دیگری کمک می کند تا نقشش را به بهترین شکل ایفا کند.

بهلول «دایره گچی قفقازی» هستم

امیر کربلایی زاده نیز با اشاره به اینکه از سال ۸۳ با امیر دژاکام آشنا شده و اولین بار با نمایش «رویاهای خلیج فارس» با وی همکاری داشته است، عنوان کرد: من هم مثل بقیه بچه های گروه کم کم در کارهای آقای دژاکام نقش گرفتم تا بتوانم به عنوان بازیگر ثابت کارهایشان حضور داشته باشم. من نقش آزدهاک را در این نمایش برعهده دارم که به نظرم یکی از شاه نقش های «دایره گچی قفقازی» است. این نقش لایه در لایه است و خیلی فراز و فرود دارد. در واقع او بهلول نمایش است و فعلا دارم روی نقش کار می کنم تا بتوانم به نتیجه مطلوب آقای دژاکام برسم.

در پایان جلسه با حضور امیر دژاکام و بازیگران نمایش از پوستر «دایره گچی قفقازی» که طراحی آن را امیر رجبی برعهده داشته است، رونمایی شد.

پوستر نمایش را اینجا ببینید.