ریشه تئاتر از آیین است و برای من تمام نمایش‌ها آیینی هستند/ «سراب» خردورزانه و اندیشمندانه است

گروه تئاتر خبرگزاری هنر ایران: نمایش«سراب» این شب‌ها در تالار وحدت به روی صحنه رفته است. سیدمحمدجواد طاهری، این اثر را بعد از بیست سال مجددا به روی صحنه برده است.

«سراب» که به قلم حسین فدایی‌حسین است، شب واقعه عاشورا و نپذیرفتن امان‌نامه شمر توسط حضرت عباس را روایت می‌کند، شب واقعه عاشورا و نپذیرفتن امان‌نامه شمر توسط حضرت عباس را روایت می‌کند. سیدمحمدجواد طاهری در رابطه با بازگشتش به عرصه کارگردانی تئاتر  در گفت‌وگو با هنرآنلاین بیان کرد: من به مدت دو سال مدیریت تئاترشهر را برعهده داشتم و هم مشغله کاری و هم این که نمی‌خواستم از سالن‌ها و امکانات دولتی استفاده کنم تا مبادا شبهه‌ای ایجاد شود که مدیران دولت از سوبسید دولتی استفاده می‌کنند، از کارگردانی فاصله گرفتم. بعد از کناره گرفتن از مدیریت، حس کردم جای نمایش‌هایی چون «سراب» خالی است فکر کردم که بد نیست با چنین اثری به کارگردانی تئاتر برگردم.

وی با اشاره بر این که این نمایش را با تغییر بازیگران پس از 20 سال به روی صحنه برده است، گفت: متن آن هم دراماتورژی شده است چرا که این نمایش 20 سال پیش برای مدیوم سالن بلک باکسی طراحی شد و ما در چارسوی تئاترشهر با عوامل خوبی  آن را اجرا کردیم اما با توجه به این که احساس کردم این نمایش محدود به زمان خاصی نیست، آن را مجددا کار کردیم اما این بار در مدیوم بزرگ‌تر و سطح بالاتر. طبیعتا بعد از این اتفاق، بسیاری از عناصر تغییر می‌کنند. مثلا در 20 سال پیش تعداد کل بازیگران 9 نفر بود اما اکنون نزدیک به 40 نفر روی صحنه هستند.

طاهری با بیان این که بین نمایش آیینی با نمایش دینی تفاوتی نیست، گفت: ریشه تئاتر از آیین است و از آن جدایی‌پذیر نیست. برخی نمایش‌هایی که اصطلاحا مذهبی است را به دلیل این که برچسب مذهبی و مناسبتی دارند جدا می‌کنند که این برچسب‌ها تعریف خوبی هم ندارند. واقعه عاشورا و دیگر مناسبات آیینی دیگر، جزیی از دین و فرهنگ ما است. ما نمی‌توانیم بگوییم که در زندگی ما دین و مذهب جاری نیست. این مقوله در نمایش هم تفکیک شدنش چندان درست نیست. لزوما نمایشنامه‌ای که درمورد تاریخ ولو تاریخ اسلام باشد را نمی‌توان مناسبتی نامید.

وی افزود: برای من تمام نمایش‌ها، نمایش آیینی هستند. چرا که موضوعیت تمام آن‌ها انسان است و دین و آیین هم برای تعریف روابط انسانی و همچنین روابط انسان با خدا آمده است. با این نگاه آثار نویسندگانی مثل بکت و یونسکو را هم که به آن‌ها نمایش ابزورد و یا پوچ‌گرا می‌گویند، به نوعی نمایش مذهبی و آیینی هستند. اگر آن‌ها دغدغه انسان، هستی و فلسفه را نداشته باشند اصلا به سمت آن موضوعات نمی‌روند.

این کارگردان همچنین نمایش‌های مذهبی را به دو دسته سوگوارای و خردورزانه تقسیم و بیان کرد: برخی از نمایش‌ها بیشتر مراسم آیینی جهت سوگواری هستند که بیشتر در هیئت و مساجد در راستای برانگیختن احساسات تماشاگر برگزار می‌شود که البته روی صحنه تئاتر هم آمده‌اند. مثلا تعزیه هم نمایش ایرانی است که در جهت سوگواری اجرا می‌شود. اما در تئاتر باید موضوعی خردورزانه و اندیشمندانه در نمایش وجود داشته باشد. یعنی تماشاگر را به فکر وا دارد و باید از لحاظ دراماتیک درست باشد. مثلا ما مقاتل مختلفی داریم که شرح واقعه عاشورا است و از طرفی شهیدمطهری هم تحلیلی از واقعه عاشورا دارند که ما را به فکر می‌برد و از زوایای دیگری به این واقعه نگاه می‌کند و در کنار سوگواری، بحث خردورزی را دارد. اگر بحث تئاتر است، تئاتر نیز باید چنین چیزی باشد. اما اگر صرفا سوگواری است  و یا این که برخی می‌گویند روضه مصور را روی صحنه داریم، شاید جای آن در سالن تئاتر نباشد.

طاهری در پایان به تکراری شدن نمایش‌های بر پایه سوگواری اشاره کرد و گفت: وقتی بسترهای مناسب‌تری برای سوگواری وجود دارد، نمایش‌های مذهبی سوگوارانه دیگر آن استقبال همیشگی را ندارند.  اما اگر ما آن را محدود به زمان خاص نکنیم و مقطعی از تاریخ مثل عاشورا که قابلیت دراماتیک دارد و قابلیت این را  دارد که مفاهیم انسانی از آن بیرون کشیده شود و در تمام دوران‌ها قابل اجرا باشد را روایت کنیم، دیگر محدود به زمان نخواهد شد. اینجا است که تماشاگر خاص خود را پیدا خواهد کرد. من به این واقفم که اگر نمایشی روی صحنه می‌برم، از مسئله اندیشمندانه خالی نباشد و در نمایش «سراب» هم همین گونه است.

بیشتر بخوانید»»برای اولین بار بخش 100 ثانیه‌ای به جشنواره «تهران-مبارک» اضافه می‌شود