مهدی صفی‌آبادی، فعال فرهنگی و مدیر کانون تئاتر عروسکی انجمن نمایش استان خوزستان در یادداشتی نوشت: تاریخ ایران سرشار از لحظات فروپاشی و باززایش است. یکی از مهم‌ترین نمونه‌ها، حمله مغول در سده هفتم هجری است که اگرچه موجب ویرانی شهرها، نابودی نهادهای علمی و شکستن ساختارهای سیاسی شد، اما در حافظه فرهنگی ایران نه به عنوان «پایان»، بلکه به‌عنوان «آغاز بازآفرینی» ثبت شده است.
ایران توانست از دل خاکستر، بار دیگر فیروزه‌های ماندگار خلق کند: از رصدخانه مراغه و جامع‌التواریخ گرفته تا گنبد سلطانیه، دیوان مولانا و آیین‌های معنوی.
امروز نیز، ایران و جهان با بحران‌های مشابه (جنگ، تحریم، تغییرات اقلیمی، مهاجرت، فرسایش فرهنگی) روبه‌رو هستند. بنابراین، بازخوانی تجربه تاریخی تاب‌آوری و بازآفرینی میراث فرهنگی ایران نه فقط برای خودمان، بلکه برای جهان آموزنده و ضروری است.
اهداف کلان
- ثبت و معرفی «الگوی ایرانی بازآفرینی میراث» در سطح ملی و بین‌المللی.
- مستندسازی و بازنمایی روایت‌های تاب‌آوری فرهنگی پس از بحران‌ها (از مغول تا معاصر).
- احیای آیین‌ها، روایت‌های شفاهی و هنرهای سنتی که در بستر بحران تثبیت یا خلق شدند.
- طراحی برنامه‌های میان‌رشته‌ای (تاریخ، هنر، فناوری، جامعه‌شناسی) برای نسل جدید.
- ارتقای دیپلماسی فرهنگی ایران از طریق ارائه پروژه در یونسکو، موزه‌ها و دانشگاه‌های جهان.
محورهای اجرایی
الف) میراث ملموس (Tangible)
بازسازی دیجیتال و معرفی آثار معماری ایلخانی و تیموری (سلطانیه، مسجد کبود، گوهرشاد.)
پژوهش و مستندسازی درباره «بازسازی قنوات و شبکه‌های آبی پس از مغول.»
نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی با عنوان «از خاکستر تا فیروزه.»
ب) میراث ناملموس (Intangible)
گردآوری و احیای مراثی، آیین‌های سوگواری و ذکرخوانی‌های برخاسته از بحران.
معرفی تصوف و ادبیات معنوی به‌عنوان زبان تاب‌آوری ایرانی.
برگزاری کارگاه‌های روایتگری، خوشنویسی و مینیاتور با محور «بازآفرینی».
ج) میراث دیجیتال (Digital Heritage)
طراحی اپلیکیشن «از خاکستر تا فیروزه» با واقعیت افزوده و تعاملی.
تولید مستند چندرسانه‌ای و پادکست‌های بین‌المللی.
بازآفرینی تجربه‌های تاریخی در محیط VR برای نمایش در موزه‌ها و مدارس.
اقدامات پیشنهادی
- تشکیل «کارگروه ملی بازآفرینی میراث ناملموس» با مشارکت وزارت میراث‌فرهنگی، دانشگاه‌ها، مؤسسات هنری و کمیسیون ملی یونسکو.
- طراحی و اجرای نمایشگاه میان‌رشته‌ای «از خاکستر تا فیروزه» در تهران و شهرهای تاریخی (نیشابور، هرات، تبریز.)
- ترجمه و انتشار چندزبانه مجموعه مقالات و کتابچه‌های آموزشی درباره تاب‌آوری فرهنگی ایران.
- ایجاد شبکه همکاری بین‌المللی با موزه‌ها و مراکز پژوهشی (ایران، آسیای میانه، اروپا.)
- تدوین برنامه آموزشی برای مدارس و دانشگاه‌ها در قالب «مدرسه تابستانی بازآفرینی.»
خروجی‌های مورد انتظار
یک برند فرهنگی ملی با قابلیت معرفی در یونسکو.
مستندات پژوهشی، چندرسانه‌ای و کتاب‌های آموزشی.
نمایشگاه‌های سیار در داخل و خارج از کشور.
مشارکت جامعه هنری و نخبگان فرهنگی در بازخوانی و خلق آثار نو.
ارتقای جایگاه ایران به‌عنوان الگوی جهانی تاب‌آوری میراث فرهنگی.
چشم‌انداز بین‌المللی
ارائه پروژه در نشست‌های یونسکو با عنوان:
“From Ashes to Turquoise: Iranian Model of Cultural Resilience”
این پروژه می‌تواند در کنار ثبت‌های جهانی (کاروانسراها، باغ ایرانی، نوروز) به عنوان برنامه بازآفرینی میراث مطرح شود و سهم ایران در گفتمان جهانی تاب‌آوری فرهنگی را تثبیت کند.
نتیجه‌گیری
پیشنهاد «برنامه بازآفرینی میراث ناملموس ایران پس از بحران‌ها» می‌تواند یک راهبرد ملی و جهانی باشد. ایران نشان داده است که حتی پس از ویرانی‌های بزرگ، توانسته فرهنگ خود را بازآفرینی کند. امروز، بازآفرینی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است.
«از خاکستر تا فیروزه» می‌تواند شعار و چارچوب عملی این راهبرد باشد: فرهنگی که حتی اگر بسوزد، دوباره به شکل فیروزه‌ای درخشان می‌روید.
انتهای پیام/
source