فریدون فعالی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان در یادداشتی نوشت: استان گلستان، باوجود برخورداری از تنوع اقلیمی کم‌نظیر (جنگل، دریا، کوهستان و دشت) و میراث‌فرهنگی غنی، همواره در رقابت با استان‌های شمالی هم‌جوار خود در جذب گردشگر انبوه، در رده‌های بعدی قرار داشته است. زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اقامتی این استان هیچ‌گاه متناسب با پتانسیل‌های بکر آن توسعه‌نیافته و صنعت گردشگری آن، باوجود تمام ظرفیت‌ها، در مقیاسی محلی و محدود باقی‌مانده است.
در این میان، فعال‌سازی منطقه آزاد اینچه‌برون نه به‌عنوان یک راه‌حل مستقیم، بلکه به‌عنوان یک «کاتالیزور» قدرتمند برای تحول در این معادله عمل می‌کند. اینچه‌برون قرار است یک منطقه لجستیکی و تجاری در مسیر کریدور شمال-جنوب باشد و این تعریف، ذاتاً نیازمند توسعه زیرساخت‌های کلان است؛ زیرساخت‌هایی که گردشگری، اولین بهره‌بردار جانبی آن خواهد بود.
تصویب و تسریع اخیر در رویه‌های اجرایی، به‌ویژه تخصیص پلاک خودرو، مهم‌ترین سیگنال برای شروع سرمایه‌گذاری‌هاست. این اقدام، که شاید در نگاه اول صرفاً تجاری به نظر برسد، مستقیماً بر گردشگری اثرگذار است. چراکه منطقه آزاد برای موفقیت در اهداف تجاری خود (ترانزیت، واردات، صادرات مجدد) نیازمند بهبود فوری زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی و هوایی است.
توسعه فرودگاهی استان، بهسازی محورهای مواصلاتی به اینچه‌برون و ایجاد خطوط ریلی مدرن، دقیقاً همان زیرساخت‌هایی هستند که صنعت گردشگری گلستان سال‌ها برای آن در انتظار بودجه و توجه بوده است. سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای ساخت یک هتل لوکس، پیش از هرچیز به یک فرودگاه فعال و جاده ایمن نیاز دارد و منطقه آزاد، تأمین این پیش‌نیازها را تسریع می‌کند.
فراتر از زیرساخت‌های لجستیکی، مجوز ورود کالای خودرویی و سایر کالاها به‌صورت معاف از عوارض گمرکی، اینچه‌برون را به مقصدی جذاب برای «گردشگری خرید» (Shopping Tourism) تبدیل خواهد کرد. همان‌طور که کیش و قشم در جنوب کشور عمل کرده‌اند، اینچه‌برون نیز می‌تواند جاذب گردشگرانی از سراسر ایران، به‌ویژه استان‌های هم‌جوار و شمال شرق کشور، باشد که باهدف خرید کالاهای لوکس‌تر، به‌خصوص خودرو، به این منطقه سفر می‌کنند.
شاید این نوع گردشگری مطلوب‌ترین شکل توسعه پایدار نباشد، اما یک «پیشران» مالی قدرتمند است. این گردشگران نیازمند هتل، رستوران، مراکز تفریحی و خدمات جانبی هستند و سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را در کوتاه‌مدت توجیه‌پذیر می‌سازند و این، مقدمه‌ای برای توسعه سایر اشکال گردشگری است.
هم‌زمان، موقعیت اینچه‌برون به‌عنوان نقطه اتصال ایران به آسیای میانه (ترکمنستان، قزاقستان و…) فعال شدن این منطقه را به معنای ورود مستمر تجار، بازرگانان، سرمایه‌گذاران و متخصصان لجستیک از این کشورها به گلستان می‌کند. این امر مستقیماً منجر به رونق «گردشگری MICE» (جلسات، همایش‌ها، کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها) می‌شود.
این گروه از گردشگران، که به «گردشگران تجاری» معروف‌اند، با متوسط هزینه‌کرد بسیار بالاتر از گردشگران عادی، تقاضا برای هتل‌های ۴ و ۵ ستاره، مراکز همایش و خدمات تشریفاتی را به‌شدت افزایش داده و سطح کیفی خدمات در استان را ارتقا می‌بخشند.
این دروازه ورودی به آسیای میانه، پتانسیل دیگری را نیز فعال می‌کند: «گردشگری سلامت». زیرساخت‌های پزشکی و درمانی موجود در گلستان، که از کیفیت قابل قبولی برخوردارند، می‌توانند با اتکا به دسترسی آسان ایجادشده توسط منطقه آزاد، به مقصد گردشگری سلامت برای شهروندان کشورهای همسایه شمالی تبدیل شوند که به دنبال خدمات باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه هستند.
اما شاید مهم‌ترین دستاورد منطقه آزاد برای گلستان، «اثر سرریز» این رونق تجاری بر بخش‌های بکر گردشگری استان باشد. گلستان، به‌درستی پایتخت بوم‌گردی ایران لقب گرفته است؛ از گورستان تاریخی خالد نبی تا دشت‌های اسب‌دوانی ترکمن‌صحرا و جنگل‌های هیرکانی پارک ملی گلستان.
مشکل همیشگی این بخش، کمبود گردشگر باکیفیت (به‌ویژه خارجی) و عدم شناخت بین‌المللی بوده است. گردشگران تجاری و بازرگانانی که به‌واسطه منطقه آزاد به گلستان می‌آیند، بهترین «مبلغان» برای جاذبه‌های طبیعی استان خواهند بود. آن‌ها در حاشیه سفرهای کاری خود، با این جاذبه‌ها آشنا شده و در سفرهای بعدی به‌عنوان گردشگر تفریحی بازمی‌گردند یا این جاذبه‌ها را به هم‌وطنان خود معرفی می‌کنند. افزایش درآمدهای ناشی از منطقه آزاد (به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم) همچنین می‌تواند منجر به تخصیص بودجه‌های عمرانی بیشتر برای حفاظت، مرمت و توسعه زیرساخت‌های گردشگری پایدار در دل طبیعت، مانند اکوکمپ‌های استاندارد و مسیرهای طبیعت‌گردی شود.
این اثر سرریز، حوزه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی را نیز به‌شدت متحول خواهد کرد. منطقه آزاد اینچه‌برون در قلب منطقه ترکمن‌صحرا واقع شده است؛ مهد صنایع‌دستی منحصربه‌فردی چون فرش ترکمن، زیورآلات نقره و ابریشم‌بافی که شهرت جهانی دارند اما در بازاریابی و فروش، محدود مانده‌اند.
تا پیش‌ازاین، بازار فروش این محصولات محدود و عمدتاً سنتی بود. منطقه آزاد دو فرصت طلایی ایجاد می‌کند: اول، ایجاد یک بازارچه یا مرکز نمایشگاهی دائمی معاف از مالیات برای عرضه مستقیم این محصولات به گردشگران تجاری و بین‌المللی ورودی. دوم، اینچه‌برون می‌تواند به‌عنوان یک پلتفرم صادراتی برای این صنایع‌دستی عمل کند و فرآیند صادرات فرش و زیورآلات ترکمن به بازارهای جهانی را به‌شدت تسهیل کند.
در حوزه میراث‌فرهنگی ملموس نیز، افزایش تردد گردشگران بین‌المللی و تجار، توجه جهانی را به آثار شاخصی چون برج جهانی گنبد قابوس و بافت تاریخی گرگان جلب می‌کند. این امر، فشار مثبتی برای تسریع در پروژه‌های مرمتی و حفاظتی و همچنین تعریف مسیرهای گردشگری فرهنگی جدید ایجاد خواهد کرد.
نباید از پتانسیل گردشگری دریایی نیز غافل شد. بخش قابل‌توجهی از ترانزیت در منطقه آزاد از طریق دریا و بنادر شرقی خزر (مانند بندر خواجه نفس یا گمیشان) صورت خواهد گرفت. توسعه زیرساخت‌های بندری برای تجارت، ناگزیر به توسعه زیرساخت‌های گردشگری دریایی نیز کمک کرده و می‌تواند پای سرمایه‌گذاران را برای ایجاد اسکله‌های تفریحی و مراکز تفریحی ساحلی باز کند.
البته، این رونق خودکار نیست و چالش‌هایی نیز در پی دارد. چالش اصلی مدیریت استان گلستان این است که اجازه ندهد «اقتصاد تجاری» اینچه‌برون، «اقتصاد گردشگری» بکر استان را ببلعد. اگر تمام تمرکز بر انبارداری، سوله و واردات خودرو معطوف شود و پیوست‌های گردشگری، فرهنگی و زیست‌محیطی نادیده گرفته شود، این فرصت به تهدید تبدیل خواهد شد.
موفقیت در گرو «مدیریت یکپارچه» است؛ یعنی تعریف بسته‌های سرمایه‌گذاری که احداث هتل در کنار احداث سوله، و توسعه اکوکمپ در کنار توسعه بندر دیده شود. باید از اینچه‌برون به‌عنوان یک آهنربا برای جذب سرمایه استفاده کرد و سپس این سرمایه را به سمت ظرفیت‌های واقعی استان هدایت نمود.
درنهایت، تسریع در اجرای منطقه آزاد اینچه‌برون و اعطای مزایایی چون پلاک خودرو، می‌تواند به‌عنوان یک شوک مثبت و نقطه عطفی برای پویایی اقتصاد گلستان عمل کند. این منطقه آزاد، برخلاف بسیاری از مناطق آزاد دیگر، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک منحصربه‌فرد خود (دروازه کریدور شمال-جنوب)، پتانسیل تبدیل‌شدن به یک قطب «تجاری-گردشگری» را دارد. اینچه‌برون، نیروی محرکه‌ای است که می‌تواند سرمایه‌های لازم برای ساخت زیربناهای گردشگری را فراهم آورد، گردشگر تجاری و بین‌المللی را به استان بکشاند و به بیداری کامل ظرفیت‌های بی‌نظیر گردشگری، میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی گلستان سبز منجر شود.
انتهای پیام/
source