کاخ مروارید؛ مرواریدی منحصر به فرد از معماری معاصر

عبدالمهدی همت‌پورسرپرست پایگاه میراث ملی کاخ مروارید در یادداشتی نوشت: ویلیام وسلی پیترز طراح اصلی کاخ بود که با دیدن برخی از ابنیه ایران باستان از جمله فارس، اصفهان و دیگر مناطق ایران و تحت تاثیر آن به طراحی بنایی نوین با جوهری باستانی پرداخت. گنبد که شاخص‌ترین فرم به کار رفته در برنامه است، حاصل ترکیبی از خلاقیت معمار و برداشت‌های او از معماری ایرانی است.

 از محوطه که شامل یک دریاچه مصنوعی محل نگهداری حیوانات و پرندگان می‌شد تا استخرهای آبشاری، اتاق نشیمن، اتاق خواب با سقف زیگورات، سینما با پرده عریض، چلچراغ‌های عظیم کریستالی تماما توسط معماران تالیسن طراحی شده بود. مبلمان و آثار هنری کاخ که کم از افسانه هزار و یک شب نداشت. همان قدر که رایت تحت تاثیر حیاط‌های مرکزی که در بغداد و مصر دیده بود قرار گرفت، پیترز نیز از ارتباط بین ساختمان و حیاط در ایران متاثر شده بود و حیاطی سرپوشیده به عنوان سالن پذیرایی اصلی طراحی کرد که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد. بنابراین کاخ را به صورت دو حیاط مدور متداخل در نظر گرفت که با دو گنبد کروی شفاف پیوسته پوشیده شده بودند. دو گنبد از ورقه‌های پلکسی گلس با چهارچوب فولادی تشکیل می شدند. جهت جلوگیری از انباشت برف روی شبکه‌های پروفیل فلزی گنبدها پوششی چادری در زیر و روی گنبد کشیده می‌شده که با پمپاژ مستمر هوای گرم میان دو لایه چادری به وسیله سیستمی که به همین منظور تجهیز شده بود منجر به روان شدن برف‌ها و منحرف نمودن آنها به سمت زمین می‌گردید. در حد فاصل بخش بتنی و شبکه پروفیل‌های فلزی با ایجاد حفره‌هایی به شکل مروارید و پوشانیدن آنها به وسیله پلاکسی گلس‌هایی که امکان عبور نور را داشته‌اند منجر به سبک‌سازی بصری گنبد و معلق بودن آن‌ها شده است. همچنین در این حفره‌ها لامپ‌هایی به‌منظور روشنایی در شب نیز قرار گرفته بود.

فرم کاخ به همراه دریاچه آن، یک سفره ماهی را تداعی می‌نماید. در مقیاس کوچک تر آلاچیق‌های خارج شده از بنا به فرم شاخک، گنبدهای کروی به فرم ستاره دریایی و گنبد مارپیچ به شکل حلزون تداعی می‌شوند.   

در مساحت ۱۱۱ هکتاری متعلق به مجموعه علاوه بر کاخ مروارید بناهای دیگری نیز ساخته شدند بناهایی چون ورودی، دو ویلا، آلاچیق، موتورخانه؛ بنای مدیتیشن، کبوترخانه، محوطه و بناهای مرتبط با اسب سواری و فرودگاه. طراحی منظر نیزکه از مهم‌ترین نقاط قوت مجموعه به حساب می‌آید دارای عناصری چون دو دریاچه، باغ درختان، نهرها، گذرها و توپوگرافی هم خوان با آن بوده است.

حفاظت از میراث معماری معاصر در ایران مسئله نوپایی است که نیازمند توجه ویژه‌ای است. مضاف بر آن که بناهای معاصر از جمله مجموعه کاخ شمس دارای مصالح معماری و سازه متفاوت از میراث ماقبل خود هستند، بنابراین چالش‌های مختص به خود را دارند که می‌بایست به درستی شناسایی و برطرف شوند.

انتهای پیام/