هفدهم مرداد، در یادها به نام شهید محمود صارمی ثبت شده است؛ خبرنگاری که جان خود را در راه آگاهی بخشی و انجام وظیفه اش در مزار شریف از دست داد. اما روز خبرنگار، تنها روز یاد او نیست؛ یادآور راهی است که با خون و قلم آغاز شده، از دل تاریخ معاصر ایران گذشته و تا امروز ادامه دارد. راهی که میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل آغاز کرد؛ همان که بر پیشانی نشریه اش نوشت: قوت مملکت به قوت قلم است، نه به شمشیر. راهی که ملک المتکلمین، خطیب مشروطه خواه، با زبان آتشین و سرانجام با جانش ادامه داد. راهی که فرخی یزدی، شاعر و روزنامه نگار آزادی خواه، با زبان دوخته شده در زندان رضاخانی، در آن خون دل خورد. راهی که محمد مسعود، با قلمی پرشور و نشریه «مرد امروز» تاوان افشاگری و انتقادش را با گلوله پرداخت و به دست یکی از عوامل حزب توده ترور شد. و راهی که محمود صارمی و بسیاری از خبرنگاران بی نام و نشان این سرزمین، با دلبستگی به حقیقت و میهن ادامه دادند. روز خبرنگار، نه یک مناسبت صنفی که روز یادآوری بهای آزادی گفتار و آگاهی است. روزی برای بازاندیشی در جایگاه رسانه، در فضای پرخطر سیاست، در میان فشار قدرت و در برابر چشم تاریخ.
دگرگونی های جهانی، ایستایی درونی- در جهان امروز، مرز میان رسانه و مخاطب، خبرنگار و شهروند، روزنامه نگار و راوی مردمی، در حال فروپاشی است. فناوری های نو، رسانه را از چارچوب های رسمی بیرون کشیده اند و قدرت تولید و پخش آگاهی، از دست گروهی اندک به دستان میلیون ها نفر رسیده است. رشد هوش ماشینی، پردازش زبان، شبکه های همگانی غیرمتمرکز و ابزارهای ساده تولید ویدیو، صدا و نوشتار، رسانه را به پدیده ای پویا و همگانی بدل کرده اند. اما در ایران، این دگرگونی ها با رویکردهای انحصارگرایانه و فیلترینگ گسترده پاسخ داده شده است؛ گویی راه برخورد با آینده، بستن پنجره ها و دیوار کشیدن دور واقعیت هاست.
اصل ۲۴ قانون اساسی؛ قانونی که خوانده می شود، نه اجرا- در اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشند.» این اصل، به روشنی آزادی بیان را به عنوان حق بنیادین شهروندان به رسمیت شناخته است. اما در عمل، آنچه دیده ایم محدود شدن دایره بیان، برخوردهای سختگیرانه با رسانه ها، توقیف و توبیخ بی رویه و محروم سازی نهادها و افراد منتقد از حق انتشار آزادانه است.
افول رسانه ملی؛ انحصار در برابر آگاهی- در کنار فشار بر رسانه های غیردولتی، رسانه ملی که باید رسانه همه مردم باشد، به تریبون رسمی یکدست و نخ نما بدل شده است. پخش گزینشی اخبار، نادیده گرفتن واقعیت های جامعه، بی توجهی به خواسته های نسل نو و سانسور گفت وگوی آزاد، رسانه ملی را از جایگاه پیشین خود فرو نشانده است. مردمی که رسانه خود را باور نکنند، به رسانه های بیگانه پناه می برند. این واقعیت تلخ را در رویدادهای پرشمار و به ویژه در جنگ ۱۲ روزه اخیر به روشنی دیدیم. در آن هنگامه آتش و آگاهی، بسیاری از رسانه های رسمی از روایت بهنگام و صادقانه ناتوان بودند. اما مردم ایران، آگاهانه، فراتر از رسانه ها تا پای جان برای ایران و پایداری مام میهن ایستادند، برای انسجام ملی خود تلاش کردند و نشان دادند که باور به وطن، حق و درستی، نیازی به دستور ندارد. این ایستادگی مردمی، نه به خاطر رسانه ها، بلکه با وجود کوتاهی رسانه های رسمی شکل گرفت. این خود نشانه ای است از آنکه ملت ایران به بلوغ آگاهی رسیده، اما رسانه ملی از این قافله عقب مانده است.
از انحصار تا تهدید- فیلتر کردن گسترده، قطع اینترنت، مسدودسازی پیام رسان ها و بستن راه های دسترسی آزاد به آگاهی، نه تنها با روح قانون اساسی و آرمان های انقلاب در ناسازگاری است، بلکه در بلندمدت به کاهش اعتماد عمومی، گسترش شایعه و افزایش تهدیدات ملی می انجامد. مرجعیت رسانه ای که روزی در درون کشور بود، آرام آرام به بیرون کوچ کرده است. در نبود گفت وگوی درون زا و آزادی بیان، تحلیل ها و روایت های بیرونی، جای خرد ملی را می گیرند.
خبرنگار امروز؛ دیده بان فردا- خبرنگار ایرانی امروز، در دل این تاریکی، همچنان ایستاده است. خبرنگاری که گاه با حداقل دستمزد، بدون بیمه، زیر سایه تهدید یا بی ثباتی کاری، با صداقت و شجاعت می کوشد چشم بیدار جامعه باشد. او در برابر قدرت های بزرگ، فسادهای پنهان، ناکارآمدی ها و بی عدالتی ها، پرسشگرانه می ایستد، بی آنکه پناهی داشته باشد، جز وجدان خود.
راه آینده؛ بازگشت به مردم، بازگشت به قانون- اگر خواهان آینده ای روشن تر برای ایرانیم، باید از امروز آغاز کنیم:
٭ بازگشت به قانون اساسی و اجرای بی تنازل اصل آزادی بیان،
٭ پایان دادن به انحصار رسانه ای و ایجاد فضای چندصدایی،
٭ شفاف سازی، بازسازی اعتماد و تقویت رسانه های مستقل و مردمی،
٭ پذیرفتن خبرنگار به عنوان شریک اجتماعی، نه دشمن یا مزاحم.
روز خبرنگار، روز بزرگداشت گذشته نیست؛ روز نگاه به آینده ای است که بدون رسانه آزاد، بدون آگاهی همگانی و بدون زبان پرسشگر، امکان پذیر نخواهد بود.
انتهای پیام/
source