از چشم‌های خالی تا آشپزخانه‌ای نوستالژیک؛ روایت نقاشی‌های چهارگانه شیرین محسنی‌نسب

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ مجموعه آثار نقاشی شیرین محسنی‌نسب را باید در ۴ بخش مجزا دسته بندی کرد: بخش نخست؛ تابلو‌های احساسگرا یا همان اکسپرسیونیستی. بخش دوم؛ نقاشی‌های شاعرانه و مینیمالیسم. بخش سوم؛ آثاری تحت تاثیر نگارگری و تلفیقی با موضوعات امروزی و بخش آخر چند اثر با طرح‌های خطی آبستره.

نقاشی‌های اکسپرسیونیستی محسنی مجموعه‌ای از فیگور‌های انسانی با تکنیکی خشن و آزاد است. تمرکز بر چشم‌های زرد و دهانی گشاد که موجودی شیطان‌گون را می‌سازد.

این تصاویر عموما حالتی نمادین و غیرانسانی دارند. نقاش با رنگ‌های محدود، حس خشونت، اندوه و بیگانگی را منتقل می‌کند. چهره‌ها محو، در هم ریخته و گاهی پنهان شده‌اند و زمانی تعمدا دست به تخریب چهره می‌زند. گویی تیپ! مراد است نه شخصیت. جنس و جنسیت، از چهره و ویژگی‌های آن اهمیتش بیشتر است و با حذف چهره هویت فردی را نادیده می‌گیرد.

فیگور‌ها از شخصیتی سرکوب شده حکایت می‌کند. شاخ، سوراخی در سر، تاچ‌های خشن قلم، مخاطب را به جنبه‌های تاریک و خود تخریب‌گر انسان هدایت می‌کند. چشم‌های خالی، نمادی از سرگشتگی و سرگردانی است و جا‌هایی با رنگ زرد روشن به شیوه‌های هراس‌آور آینده‌ای موهوم را تصویر می‌کند. این بخش از کار‌های محسنی ضد زیبایی‌شناسی است. هنرمند به عمد برعلیه زیبایی شناسی‌های مرسوم اعلام موضع می‌کند. قواعد را می‌شکند و در جا‌هایی انسان بودن را منکر می‌شود. شیرین محسنی در خلق فضایی تهدیدآمیز بسیار موفق عمل کرده است.

نقاش در بخش دوم وارد جهانی دیگر می‌شود. گرچه کماکان با حذف چهره به نادیده گرفتن هویت فردی وفادار است اما این آثار دنیایی آرام و نوستالوژیک را ترسیم می‌کند. فیگور‌های زن، همراه با گربه، میز و صندلی و چای و کف‌پوش‌های شطرنجی، گل‌های آفتابگردان، نوعی زندگی روزمره نه روزمرگی! را به نمایش می‌گذارد. با نمایش همه جزئیات بنای همذات‌پنداری را بنیان می‌گذارد و آرامش در لحظه و زنانگی در سکوت! و سادگی زندگی را تداعی می‌کند.

این دسته از تابلو‌ها ناخودآگاه کرونوتوپ باختین را در اذهان یادآور می‌شود. پیوستار زمان و مکان در ادبیات و هنر. پر بیراه نیست که مهمترین مسائل زنان را در می‌توان در حوزه خصوصیِ خانه دنبال کرد. کرونوتوپ خانه در این تابلو‌ها حریم امن زنان را همراه با بیگانگی و تنهایی‌شان تصویر می‌کند. کرونوتوپ اتاق پذیرایی و آشپزخانه! مکان‌هایی که با مهیا ساختن فضایی سازگار آماده برای وقوع رویدادهاست. این نقاشی‌ها خاطره‌انگیز هم هست. نقاش با طرح‌های ساده و تخت قصد یادآوری خاطرات کودکی را دارد. نظم و تضاد را همواره در زندگی روزمره می‌توان دید و نقاش با طرح‌های شطرنجی این نظم و تضاد را خلق کرده است. وفاداری به نظم را حتی می‌توان در طرح‌های هندسی پرده‌ها نیز دید. ایجاد فضای صمیمی و شخصی بدون نیاز به جزئیات رئالیستی از دیگر ویژگی‌های این آثار است. این تابلوها، زنِ مدرنِ ساختارشکن را با گربه، قهوه، سیگار، آرایش مو و لباس جین در تهرانی دود آلود با نشانه‌های برج میلاد و آزادی معرفی می‌کند.

دنیای دیگر شیرین محسنی نسب جهان رنگ‌های گرم، خطوط روان و دقیق، با طرح‌های اسطوره‌ای و استفاده دقیق از موتیف‌های نگارگری است. تصویر چندباره اسب که نماد نیروی اراده، حرکت، زیبایی، قدرت و آزادی است. فیگور زن، همچون سایر نقاشی‌های شیرین، حضوری بارز و معنادار دارد. ترکیبی از قدرت، استقلال و زیبایی است. تضاد رنگی میان آسمان با رنگ لاجوردی تند با لباس قرمز، پیوند میان گذشته و امروز یا تقابل نسل‌ها است. پیوند میان شور و نشاط و سرزندگی جوانی با معرفت و حکمتی که در چهره پیر فرزانه دیده می‌شود. گیسوان بافته شده و مواج، نوعی آزادی زنانه را گواهی می‌دهد.

بخش دیگر نقاشی‌های محسنی نسب که سهم کمی هم در آثار او دارد طرح‌های خطی آبستره است. نقاشی‌هایی با رنگ‌گذاری آزاد که بی نظمی و آشفتگی را نشان می‌دهد. اجزای چهره با سادگی اما بیانی قوی در نگاه‌ها کشیده شده است. خط‌های دقیقِ چهره با تاچ‌های تصادفی رنگیِ قلم از دو قطبی بودن انسان حکایت می‌کند. چهره آرام و کنترل شده بیرونی با درون آشوب‌زده و کثرت‌گرا و بی‌ثبات، به گمانی! شاید قصد دارد حال و روز زنان ایران را روایت کند.

خلاصه آن‌که نقاشی‌های شیرین محسنی‌نسب را نمی‌توان از جهان زنانه جدا کرد. زن، محوری‌ترین موضوع نقاشی‌هایش است. از دنیای زن‌ها قصه می‌گوید و روایت می‌سازد و تنهایی و آرزوهایشان را تصویر می‌کند. از اضطراب‌ها، دل نگرانی‌ها، غم‌ها، وابستگی‌ها و دلبستگی‌هایشان می‌گوید. رویای خود را با زنِ قهرمان که بر اسبی سوار است خلق می‌کند. قواعد تصنعی را زیر پا می‌گذارد. کرونوتوپ خانه که برای زن معنای خاص و یگانه‌ای دارد در آثار شیرین بارز است. زنِ مدرنِ امروزی را با رنگ و طرح و فضا‌های تلفیقی با زنِ گذشته پیوند می‌زند و داستان یکسانی را برای هر دو می‌سازد و زن امروز را به زندگی مستقل و آزاد دعوت می‌کند.

یادداشت از عباس نامجو عضو هیات علمی و دانشیار پژوهش هنر دانشگاه علم و فرهنگ

انتهای پیام/