میراث آریا: محرم در بوشهر تنها یک مناسبت مذهبی نیست، بلکه جلوه‌ای از هویت فرهنگی و همبستگی اجتماعی مردم جنوب است که هر ساله با شور و شکوه خاصی برگزار می‌شود.
از شب‌های ابتدایی ماه محرم، حال و هوای شهر دگرگون می‌شود. کوچه‌ها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و پرچم‌های عزای امام حسین(ع) بر سر در خانه‌ها، مغازه‌ها و حسینیه‌ها نصب می‌شوند.
حسینیه‌ها و مساجد از نخستین شب‌های محرم میزبان عزاداران هستند و هیئت‌ها فعالیت خود را آغاز می‌کنند. مردم با اشتیاق در مراسم شرکت می‌کنند و نسل به نسل، این سنت‌ها را زنده نگاه می‌دارند.
یکی از شاخص‌ترین و شناخته‌شده‌ترین جلوه‌های عزاداری در بوشهر، دمام‌زنی است؛ آیینی موسیقایی و آیینی که نقش مهمی در برپایی عزای حسینی در این منطقه دارد. دمام‌ها نوعی طبل بومی هستند که با ریتمی خاص و هماهنگ نواخته می‌شوند. صدای کوبنده و تپنده دمام‌ها، فضای حزن‌انگیز عزاداری را عمیق‌تر می‌کند. این آیین اغلب در شب‌های تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد، زمانی که گروه‌های بزرگ دمام‌زن، با لباس‌های یکدست و حرکاتی منظم، در خیابان‌های اصلی شهر حرکت می‌کنند. سنج، بوق و گاهی نی انبان نیز به همراه دمام‌ها نواخته می‌شوند و یک ترکیب صوتی خاص و منحصر به‌فرد به‌وجود می‌آورند.
نکته قابل توجه این است که دمام‌زنی در بوشهر تنها جنبه موسیقایی ندارد، بلکه نوعی نمایش آیینی است که با حالات چهره، حرکات بدن و حتی سکوت‌های معنادار، پیام‌هایی احساسی و مذهبی به مخاطب منتقل می‌کند. اجرای این آیین اغلب توسط جوانان صورت می‌گیرد، و هر سال گروه‌های تازه‌نفس‌تری به این جمع افزوده می‌شوند که نشان از تداوم و پویایی این سنت دارد.
در کنار دمام‌زنی، نوحه‌خوانی با سبک خاص بوشهری نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. نوحه‌ها در بوشهر اغلب با لهجه محلی و لحن خاص جنوبی خوانده می‌شوند. در این نوحه‌ها، ترکیبی از موسیقی محلی و مضامین عاشورایی به گوش می‌رسد که موجب تمایز عزاداری در بوشهر با سایر نقاط کشور شده است.
تعزیه‌خوانی نیز از دیگر جلوه‌های محرم در بوشهر است. تعزیه‌ها که گاه در فضاهای باز و گاه در محوطه‌های خاصی برگزار می‌شوند، بازآفرینی داستان کربلا هستند. لباس‌ها و گویش تعزیه‌خوان‌ها در بوشهر، حال و هوای خاصی دارد و باعث می‌شود مخاطب بهتر با واقعه عاشورا ارتباط برقرار کند. برخی از این تعزیه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در طول چند شب، بخش‌هایی از حادثه عاشورا را روایت کنند.
نذر و اطعام حسینی بخش جدایی‌ناپذیر مراسم محرم در بوشهر است. از روزهای ابتدایی محرم، مردم اقدام به پخت غذاهای نذری می‌کنند. غذاهایی چون قیمه و شکر پلو، آش بوشهری، حلیم و غذاهای محلی، برای عزاداران و نیازمندان آماده می‌شود. ایستگاه‌های صلواتی در نقاط مختلف شهر دایر می‌شوند و علاوه بر غذا، نوشیدنی‌هایی چون شربت، چای و آب خنک میان مردم توزیع می‌شود.
یکی از نکات قابل توجه، نقش زنان در عزاداری محرم بوشهر است. بسیاری از هیئت‌ها دارای بخش‌های مجزایی برای زنان هستند که در آنجا به نوحه‌خوانی، قرآن‌خوانی و پخت نذری می‌پردازند. همچنین گروه‌های خاصی از زنان در پشتیبانی از دسته‌های عزاداری، آماده‌سازی لباس‌ها، پرچم‌ها و دیگر ملزومات مراسم نقش دارند.
مراسم محرم در بوشهر، فراتر از یک آیین مذهبی، بستری برای انسجام اجتماعی، انتقال ارزش‌ها و بازسازی هویت جمعی است. در این ایام، مردم با تفاوت‌های سنی، قومی و طبقاتی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این انسجام اجتماعی یکی از جنبه‌های مهم مراسم عزاداری در بوشهر است که توجه پژوهشگران اجتماعی را نیز جلب کرده است.
در سال‌های اخیر، ثبت معنوی مراسم‌هایی چون دمام‌زنی، بُر حیدری و… نشان از اهمیت ملی این آیین دارد. همچنین حضور مستندسازان، خبرنگاران و گردشگران فرهنگی در این ایام، موجب جهانی شدن گوشه‌ای از این سنت‌ها شده است.
در نهایت، محرم در بوشهر جلوه‌ای عمیق از عشق به اهل‌بیت، هنر آیینی، موسیقی بومی و همبستگی اجتماعی است که توانسته در دل مردم این خطه ریشه بدواند و هرسال با شکوه بیشتری تکرار شود.
انتهای پیام/
source