به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست تخصصی «کپی رایت و ترجمه در ایران» سه‌شنبه (بیستم خرداد ۱۴۰۴) در سرای اهل قلم با حضور اسدالله امرایی و ثمین نبی‌پور برگزار شد.
کپی‌رایت فقط قانون نیست؛ شرافت نشر است
در ابتدای این نشست اسدالله امرایی با اشاره به اینکه رویکرد و نگاه قانون مؤلفان و مصنفان در ایران داخلی است، گفت: بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا در کشورهایی فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی انجام می‌داد و بنیاد فرهنگی فرانکلین عهده‌دار کپی رایت آثاری می‌شد که بنا بود در آن کشورها ترجمه و منتشر شوند. در ایران توجه به قانون کپی رایت پیش از انقلاب جنبه فردی داشت و بعد از انقلاب نیز به نحوی ابتکار شخصی بود و این فرد بود که سراغ کپی رایت می‌رفت، مانند مدیر نشر افق.
وی ادامه داد: به دلیل اینکه کپی رایت در کشور قانونی نیست عملاً هیچ حق مالکیتی برای سایرین ایجاد نمی‌کند و در نتیجه ناشر دیگری هم می‌تواند سراغ ترجمه اثری برود که یک مترجم آن را برگردان و ناشری منتشرش کرده است. البته کپی رایت فقط شامل کتاب نمی‌شود بلکه مجموعه‌ای از قوانین است. حال آنکه ما امکان پیوستن به قانون کپی رایت جهانی را نداریم حداقل برای رعایت حال ناشری که پول کپی رایت را پرداخت کرده باید از پذیرش اثر دیگران به استناد حق کپی رایت مترجم اولیه اجتناب کنیم.
او با اشاره به اینکه قوانین داخلی ما در حوزه نشر قابل پیگیری است، بیان کرد: قانون مولفین و مصنفین را که تاکید دارد ۳۰ سال بعد از فوت، اثر برای فرزندان صاحب اثر است و پس از آن جزو اموال عمومی قرار می‌گیرد و هر کسی می‌تواند آن را چاپ کند، تغییر داده و مدت زمان را به ۵۰ سال رساندند. کماکان حق مترجم اول به ویژه اگر کپی رایت را گرفته باشد، این است که اثر او ابتدا مجوز بگیرد و در ایران منتشر شود؛ در صورتی که این حق‌تقدم رعایت نمی‌شود چراکه قوانین ما تفسیر پذیر هستند.
این مترجم با اشاره به اینکه مولف و مترجم در ایران صنفی ندارند، اضافه کرد: صنف ناشران در وهله اول باید حقوق اعضا را رعایت کند؛ یعنی حتی اگر من به عنوان مترجم کتابی را که قبلاً توسط مترجم و ناشری ترجمه و منتشر شده، برای بازانتشار ارائه کردم، اجازه ترجمه و چاپ صادر نشود.
اسدالله امرایی در پایان سخنان خود پیشنهاداتی را برای برون‌رفت از آسیب‌هایی که برشمرد، به این شرح ارائه کرد: تنها انتظار ما این است که قانون بالادستی مورد توجه قرار گیرد. همچنین اول باید به مولف، مترجم، شاعر و باقی دست‌اندرکاران حوزه فرهنگ اعتماد کرد و پذیرفت که چشم جامعه هستند؛ نوشتن آنها به نفع جامعه است و برای بالا بردن فرهنگ جامعه صورت می‌گیرد نه انحراف آن. درواقع جامعه، دولت و نهادهای ناظر لازم است نویسنده، مترجم، شاعر و فیلمساز را برای اداره بهتر جامعه در کنار خود ببینند.
فلوشیپ نمایشگاه کتاب؛ گام کوچکی در مسیر بزرگ کپی‌رایت
در بخش دیگر نشست «کپی رایت و ترجمه در ایران» ثمین نبی‌پور عنوان کرد: نخستین باری که مدیر نشر افق برای گرفتن حق کپی رایت اقدام کرد شاید به دلیل شرم و احساس گناه بود از این باب که چگونه می‌توان اثری را در ایران ترجمه منتشر کرد بدون اینکه حقوق صاحب اثر مورد توجه قرار گیرد؛ همین امر اولین جرقه را زد و شروع یک مسیر بود.
وی در ادامه ضمن بیان این نکته که گاهی مذاکره برای گرفتن کپی رایت یک کتاب راحت‌ترین راه است، گفت: پس از آن نحوه پرداخت و سانسور در کلمات و تصویر یک اثر مسائل دیگری را به میان می‌آورد چراکه پس از گرفتن حق کپی رایت یک اثر، برای هر تغییر و اصلاحاتی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تذکر داده می‌شود باید با صاحب اثر مذاکراتی صورت گیرد.
نبی‌پور ادامه داد: اگر قصد ما این است که عضو بازار جهانی کتاب باشیم و انتظار داریم ناشران خارجی آثار مولفان ایرانی را ترجمه و منتشر کنند، نمی‌توانیم از مسئله خرید کپی رایت چشم پوشی کنیم.
این مترجم درباره چالش‌های حوزه نشر در ترجمه کتاب نیز اشاره کرد: اولین مسئله که با آن مواجه هستیم کارهای موازی سایر ناشران است؛ اگر تمام سختی‌های گرفتن کپی رایت را پشت سر بگذاریم ممکن است ناشر دیگری برای چاپ آن اقدام کند و در این صورت از ناشری که کپی رایت آن را گرفته حمایتی نمی‌شود. نکته دیگر این است که با تغییر دولت در ایران، برخورد ناشران خارجی با ناشران ایرانی تغییر می‌کند.
وی اضافه کرد: تا وقتی این قانون در ایران رعایت نشود، ناشر نمی‌تواند انتظار عدالت در این حوزه را داشته باشد و نمی‌تواند به استفاده منصفانه و در نظر گرفتن عدالت در حوزه ترجمه فکر کند؛ ولی نمی‌توان گفت ناشری دزدی کرده است چرا که قانون آن را نداریم و نشر تنها نسخه بی‌اجازه چاپ می‌کند. البته قانون در شعب دیگر هم رعایت نمی‌شود؛ به عنوان مثال یک کارگردان بدون ذکر نام مترجم و ناشر از یک اثر اقتباس می‌کند.
ثمین نبی‌پور در پایان سخنان خود با اشاره به لزوم فرهنگ‌سازی در میان مخاطبان برای بهره از اثری که کپی رایت را تهیه کرده است، گفت: تا وقتی عضو کنوانسیون برن نشویم راهکاری نمی‌توان ارائه داد چرا که معمولاً درمان‌های موقت صورت می‌گیرد؛ درمان‌هایی که ممکن است فراموش و نادیده گرفته شود. از این نکته نیز نمی‌توان غافل شد که اخیرا با برگزاری فلوشیپ در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که اتفاق خوبی بود، گامی در این مسیر برداشته شده است.
انتهای پیام/
source