دومین جشنواره عودنوازی قشم در حالی برگزار شد که به گفته برخی از داوران و شرکت‌کنندگان، از جمله شهرام غلامی، نوازنده شناخته‌شده و باتجربه عود، این رویداد نسبت به دوره نخست با افت چشمگیری همراه بوده است.
غلامی که از چهره‌های تأثیرگذار در ترویج و آموزش عود در ایران به شمار می‌رود، در گفت‌وگویی صریح به انتقاد از نحوه برگزاری جشنواره، نگاه غیرتخصصی مسئولان، بی‌برنامگی‌ها و نبود احترام حرفه‌ای به هنرمندان پرداخته است.
او در عین حال، درباره جایگاه تاریخی عود، اختلاف‌نظر‌ها پیرامون بربت و عود و نیز ویژگی‌های تکنیکی این ساز مهم در موسیقی ایرانی و عربی دیدگاه‌هایی ارائه می‌دهد.
در ادامه، گفت‌وگوی خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا با شهرام غلامی را می‌خوانید.
جشنواره عودنوازی نسبت به سال گذشته دچار نزول شد
برنا: دومین جشنواره عودنوازی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
غلامی: به عنوان داور جشنواره و کسی که این رویداد را از نزدیک مشاهده کرده‌ام، معتقدم که جشنواره امسال نسبت به سال گذشته از نظر کیفیت و برنامه‌ریزی به شدت افت کرده بود. از نظر من، جشنواره بیشتر شبیه یک کارناوال تبلیغاتی بود تا یک رویداد موسیقی. در واقع، انگار قرار بود پولی خرج شود و جشنواره عودنوازی بهانه‌ای شد برای اجرای برنامه‌های پاپیولار و مبتذل. به جای آن‌که جشنواره به پیشرفت و معرفی عودنوازی کمک کند، بیشتر به یک دورهمی و تبلیغات تبدیل شد.
تبعیض‌های اقامتی و نابرابری‌ها، جشنواره را تحت تاثیر قرار داد
برنا: برگزاری جشنواره به چه شکلی بود؟ گویا شما جزو منتقدان این دوره بودید؟
غلامی: شرایط بد و نامناسب جشنواره به‌ویژه از نظر برنامه‌ریزی و برگزاری، باعث شد که اجرای نوازندگان و بچه‌های شرکت‌کننده ضعیف و متاثر از این وضعیت باشد. یکی از دلایل اصلی این ضعف، تبعیض‌های موجود بود. به عنوان نمونه، شرایط اقامت در هتل برای داوران و مهمانان متفاوت و حتی بی‌کیفیت بود. این تبعیض‌ها جو جشنواره را منفی و ناامیدکننده کرده بود.
در کل در قیاس با جشنواره سال گذشته که به‌طور حرفه‌ای برگزار شده بود و تیم‌های کاری متخصص، در آن حضور داشتند، امسال شاهد این بودیم که برنامه‌ریزی و اجرا به‌طور کلی فاقد توجه به کیفیت موسیقی و نیاز‌های واقعی نوازندگان بود. این مسائل باعث شد که از این رویداد راضی نباشم و به شدت انتقاد دارم.
برنا: آیا مشکلات دیگری در اجرا یا برنامه‌ریزی جشنواره مشاهده کردید؟
غلامی: متأسفانه مشکلات فراوان بود. بخش جنبی با بخش رقابتی ترکیب شده بود. بچه‌هایی که می‌خواستند تک‌نوازی کنند، مجبور بودند در کنار بچه‌های حرفه‌ای اجرا کنند که این باعث به هم ریختن تمرکز و تضعیف روحیه آنان می‌شد. به عنوان نوازنده‌ای با ۳۰ سال تجربه، متوجه شدم که چنین ترکیبی برای بچه‌ها که هنوز تازه‌کار هستند، بسیار آسیب‌زننده است. رده‌بندی سنی در نظر گرفته نشده بود. وقتی یک نوازنده مسن‌تر و حرفه‌ای‌تر با نوازنده‌ای کم‌تجربه به رقابت می‌پردازد، ممکن است نوازنده جوان احساس ضعف کند و این احساس روی عملکرد او تاثیر منفی بگذارد. این موضوع به شدت باعث بهم خوردن تمرکز و حتی تضعیف روحیه نوازندگان می‌شود.
بخش «با سازت بیا» بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت تا تخصصی!
برنا: در این دوره بخش‌های جنبی مانند «با سازت بیا» هم به جشنواره اضافه شد. آیا این بخش‌ها با جشنواره عودنوازی ارتباطی دارد یا کمکی به آن کرده است؟
غلامی: بخش «با سازت بیا» بیشتر جنبه تبلیغاتی و پاپیولار دارد. کاری ندارم که نوازندگان خوب بودند یا نه، ولی این برنامه باید جداگانه برگزار می‌شد. این کار نه تنها ارتباطی با عودنوازی ندارد، بلکه باعث شد تا بخش اصلی جشنواره تحت تأثیر قرار بگیرد. هزینه‌هایی که برای این بخش در نظر گرفته شده بود، باعث شد تا اجرا‌های اصلی دچار اهانت و کاستی‌های قابل توجهی شود. به طور خلاصه، اگر بخواهم ساده بگویم، جشنواره بیشتر شبیه یک دورهمی یا عروسی به نظر می‌رسید و همین موجب شد من جشنواره را ترک کنم.
برنا: پیشنهادی برای مسئولان جشنواره دارید که در ادوار آینده این جشنواره بهتر برگزار شود؟
غلامی: پیشنهاد من این است که مسئولان جشنواره در منطقه آزاد قشم به جای تبلیغات عمومی، روی کار‌های تخصصی و فرهنگی تمرکز کنند. باید از متخصصین واقعی در حوزه موسیقی استفاده شود؛ افرادی که به خوبی به شان و منزلت هنرمند آگاه هستند. مثال گروه خوبی که علی ثابت‌نیا، کیوان فرزین و فرشید ذاکری عضو آن بودند و توانستند جشنواره را به سطح بالاتری برسانند.
تفاوت‌های تاریخی بربط و عود؛ آیا این دو ساز یکسان هستند؟
برنا: کمی هم درباره این ساز مهم که جشنواره با نام او برگزار می‌شود؛ گپ بزنیم. در منابع کهن ایرانی و عربی از “بربط” به عنوان جد یا نام دیگر عود یاد شده است. آیا بربط و عود تفاوت‌هایی دارند یا یک ساز هستند؟
غلامی: بربط نام ایرانی عود است و از دوران ساسانیان توسط باربد شناخته می‌شده. این ساز تغییرات زیادی کرده و به عود امروزی تبدیل شده که پیشرفت‌هایی در صدادهی و کیفیت دارد. در جامعه امروزی، برخی معتقدند که عود و بربط دو ساز متفاوت هستند. استاد ابراهیم قنبری‌مهر گفته بودند که باید ساز کوچک‌تر طراحی شود، اما به نظرم طراحی جدید بربط، با کاسه جمع‌تر و دسته بلندتر، برای نوازنده مناسب نیست و صدادهی خوبی ندارد. جریانی در جامعه به وجود آمده که می‌گوید بربط ایرانی است و عود عربی، اما این تفکیک درست نیست. عود ساز مشترک فرهنگی برای منطقه است و نمی‌توان آن را به یک کشور خاص نسبت داد. این تفکیک‌ها خوشبختانه در حال برچیده شدن است و اکنون بیشتر نوازندگان متوجه شده‌اند که بربط در حقیقت همان عود است و این تفاوت‌ها بیشتر جنبه ملی‌گرایانه دارند.
چرا نام عربی عود در ایران غالب شد؟
برنا: چرا با وجود ریشه‌داری بربط در موسیقی فارسی، نام عربی عود غالب شده و جشنواره به نام عود نوازی است نه بربط نوازی؟
غلامی: علت غالب شدن نام عربی «عود» به جای بربط به تاریخ استفاده و گسترش این ساز در ایران بازمی‌گردد. از دوران صفوی به بعد، عود در ایران چندان مورد توجه نبوده و در ابتدا به شکلی کم‌طرفدار در موسیقی ایرانی باقی مانده بود. تا دهه ۴۰ که این ساز دوباره توسط اساتیدی مانند منصور نریمان احیا شد. بنابراین، نام «عود» بر این ساز باقی ماند، چون با وجود ریشه‌های تاریخی آن در ایران، در دوره‌های اخیر بیشتر در جهان عرب شناخته شده و گسترش یافته بود.
برنا: آیا می‌توان گفت که عود ریشه در موسیقی ایران باستان دارد و بعد‌ها به جهان عرب راه پیدا کرده یا مسیر عکس بوده است؟
غلامی: بله، با توجه به اسناد موجود عود ریشه در موسیقی ایران باستان دارد و از زمان ساسانیان به جهان عرب منتقل شده است. البته شکل فعلی آن تکامل یافته و تغییرات زیادی کرده است.
برنا: مهم‌ترین ویژگی‌های تکنیک نوازندگی عود چیست که نوازندگان را از یکدیگر متمایز می‌کند؟
غلامی: مهم‌ترین ویژگی لحن و نوع موسیقی مناطق مختلف است و علاوه بر این، به واسطه این‌که این ساز قابلیت اجرای بسیاری از موسیقی‌ها را در دنیا دارد سلیقه شخصی و تکنیک نوازندگان را مشخص می‌کند. عود قابلیت اجرا در سبک‌های مختلف از پاپ و لایت گرفته تا موسیقی کلاسیک ایرانی، عربی، هندی، ترکی و… را دارد بنابراین تکنیک‌های نوازندگی بسته به این سبک‌ها متفاوت است.
انتهای پیام/
source