مهدی جعفری: نبض سینما در فیلم‌های کوتاه می‌زند

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی جشنواره، کارگاه تخصصی فیلمسازی و تجربه‌نگاری با تدریس مهدی جعفری فیلمساز و کارگردان سینما در حاشیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم ۱۰۰ برگزار شد. جعفری در ابتدای کارگاه درباره اهمیت فیلم کوتاه گفت: خون سینما بیشتر در فیلم‌های کوتاه رواج یافته و نبض سینما در این حوزه می‌زند چون آزادی عمل زیادی در این زمینه وجود دارد و مسائل اقتصاد سینما، جای ریسک و آزمون و خطا را از فیلمساز نمی‌گیرد. راستش را بخواهید کسانی که به حوزه سینمای بلند می‌آیند اگر استثنای بچه پولداری نباشد سخت می‌توانند آزادی عمل داشته باشند.

وی بیان کرد:‌ بر اساس تجربه‌های خودم می‌گویم تا زمانی که در عرصه فیلم کوتاه هستید و می‌توانید بلندپروازانه و آزادانه عمل کنید از این فرصت استفاده کنید. اگر تماشاگر سینمای کوتاه هستید خودتان قاضی خوبی هستید که بدانید سینما آنجا جریان دارد. با هر سختی که این فیلم‌ها دارد تولید می‌شود ولی باز هم نبضش می‌زند.

کارگردان فیلم «۲۳ نفر» اظهار کرد: اگر مسئولان بدانند که چقدر این حوزه اهمیت دارد، با کشاندن بودجه و حمایت به این عرصه، درخشش استعداد فیلمسازان فیلم کوتاه را شاهد خواهند بود. این فیلمسازان تحملشان زیاد است و هر اتفاقی که رخ دهد باز هم آنها را از مسیرشان منصرف نمی‌کند.

وی افزود: حالم با فیلم کوتاه خیلی خوب است و خوشحالم که اگر فیلم اجتماعی و کمدی وضعیت نامناسبی دارد به جای آن فیلم کوتاه در ژانرهای متفاوت موفق بوده و در این زمینه‌ کارهای خوبی صورت گرفته است.

این کارگردان سینما گفت: هرجایی که بوده‌ام یا دستم به جایی می‌رسیده، برای توسعه و ارائه فیلم‌های کوتاه به مسئولان، کارشناسان، جامعه‌شناسان و روانشناسان کاری انجام داده‌ام ولی هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است.

فیلم کوتاه بازتاب و آینه قشر جوان است

جعفری بیان کرد: فیلم کوتاه بازتاب و آینه قشر جوان است و از این کم‌هزینه‌تر چطور می‌توان دانست که در ذهن جوان ما چه می‌گذرد. نه فقط فیلم‌های کوتاه‌ راه‌یافته به جشنواره‌ها بلکه همه فیلم‌های کوتاه ساخته شده یک دستاورد بزرگ است که بدانیم بچه‌های ما از لحاظ تکنیکی و محتوایی چطور فکر می‌کنند. هر سال به بهانه‌های مختلف فیلم کوتاه می‌بینم. فیلمسازان جوان بسیار پیشرفت کرده‌ و جلو هستند. به ندرت می‌توان گفت که کاری از نظر تکنیکی قابل اعتنا نیست.

وی اظهار کرد: به نظر من مرکز ثقل سینمای کوتاه، ایران است. در هیچ کشوری اینطور از فیلم کوتاه حمایت نمی‌شود. البته این امر به معنای این نیست که این حمایت‌ها کافی است بلکه طلب حمایت بیشتر هم داریم ولی در همین شرایط هم چند فستیوال درجه الف در سطح دنیا داریم که به موضوع فیلم کوتاه می‌پردازند. حتی اگر مبنا کمیت باشد هم مدل حمایتی از جشنواره‌های کوتاه نشان می‌دهد که این عرصه پویا و در دنیا رکورددار است. خودمان هم باید با حمایت و جدی گرفتن این حرفه، قبل از مسئولان به این جریان کمک کنیم.

کارگردان فیلم «یدو» بیان کرد: بسیاری از افرادی که در بخش‌های مختلف سینما ورود کرده‌اند کار جدی‌شان را از سینما کوتاه آغاز کرده و بعد به سینمای بلند راه یافته‌اند و اینطور نبوده که فقط برای باز کردن مسیرشان به سینما، فیلم ساخته باشند. از همه می‌خواهم این مسیر را با همین روند و بلکه بهتر ادامه دهیم و این پویایی را حفظ کنیم. از هر فرصتی استفاده کنیم که این نوع کارها را حمایت کنیم.

جعفری اظهار کرد: از ۱۵ سالگی فیلم کوتاه می‌ساختم و بعد که در دانشکده سینما خواندم، احساس می‌کردم دانشگاه چیزی ندارد که به ما اضافه کند و شاید اشتباه هم نمی‌کردم. امروز با این تحولاتی که رخ داده طی یک ماه می‌توان سینمای تئوریک را آموخت اما این دانشگاه بود که به من آموخت سینما چقدر جدی است. ما به سختی فیلم گیر می‌آوردیم و می‌دیدیم و دانشگاه به ما فرصت فیلم دیدن می‌داد و به ما نشان می‌داد که سینمای واقعی چیست.

وی ادامه داد: بعد از اینکه درسم را در رشته کارگردانی تمام کردم، از محتوای سینما وحشت کردم چون می‌گفتم این حجم از عمق و ژرفای محتوایی را ساختن مسئولیت بزرگی است. فیلمساز علاوه بر اینکه باید سررشته‌ای در همه زمینه‌های صدا، تصویر، نور و … داشته باشد، باید در حد یک فیلسوف، یک روانشناسی که ۴ سال درس خوانده و یک جامعه شناسی که ۲ کتاب بیرون داده بداند. این را دانشگاه به من یاد داد.

این کارگردان سینما گفت: چون علاقه‌مند بودم فیلمبرداری را انتخاب کردم که در سینما باقی بمانم. از مستندسازی و فیلم کوتاه شروع کردم و این مسیر را به همراه غنی کردن ذهن و وجود خودم ادامه دادم تا به یک نقطه برسم که بتوانم فیلم بسازم.

جعفری بیان کرد: هیاهو و زرق و برق سینما باعث می‌شود در نوجوانی جذب آن شویم. برای ورود به این عرصه بد نیست ولی جایی باید بفهمیم که چه چیزی از سینما و از خودمان می‌خواهیم. همین جایی که الان هستم که جای خاصی هم نیست اصلی‌ترین دلیلش ممارست و تحمل زیاد است. بعدی این است که فهمیدم نباید عجله داشته باشم. باید با حوصله جلو بروم و پر شوم از چیزهایی که ندارم؛ از نگاهی که ندارم و باید داشته باشم از کتاب‌هایی که نخواندم و باید بخوانم.

وی اظهار کرد: فیلمساز خوب باید از خودش به یک جهان مشخصی برسد. نباید چشممان فقط دنبال دیده شدن و صدا، دوربین، حرکت باشد بلکه باید ذهن و جهان‌بینی غنی داشته باشد و فیلمساز خودش باید خودش را پر کند و بعد از آن همه موارد دیگر مثل دیده شدن، جایزه و معروفیت به همراه آن می‌آید.

۴ گام برای فیلمساز شدن

جعفری در پاسخ به اینکه بهترین راه آموختن سینما بین کار عملی، تئوری یا تلفیقی کدام است، توضیح داد: برای خودم ۴ گام یا سطح را ترسیم کرده‌ام. اول، الفبای سینما است که باید بیاموزیم. در حوزه تصویر، صدا، تدوین و پست پروداکشن که سطح تکنیکی‌تر فیلمسازی است، در این گام جا می‌گیرد.

وی ادامه داد: گام بعدی کمی جدی‌تر است که میزانسن و فضاسازی می‌کنیم. باید یاد بگیریم با این‌ها ترکیبات فیزیکی بسازیم. در این مرحله فرم و محتوا را به هم گره می‌زنیم تا به ترکیب پیچیده‌تری از عناصر فیلم برسیم.

کارگردان «۲۳ نفر» افزود: مرحله سوم داستان گفتن با سینما است. هرچه جلو می‌رویم مراحل پیچیده‌تر می‌شود. هنر واقعی این است که چطور قصه بگوییم که مخاطب را درگیر کنیم. همدلی، همدردی و کنترل احساسات تماشاگر راه آن است که مسیر را پیچیده‌تر می‌کند. باید بتوانیم هر بلایی می‌توانیم سر احساسات مخاطب بیاوریم تا او را درگیر کنیم.

جعفری گفت: در فیلم کوتاه جدی‌تری که ساختم سعی کردم یک قصه کوتاه بگویم. شروع، میانه، پایان تاثیرگذار، دیالوگ نویسی و میزانسن‌ها را چیدم و بعد از آن سینما برای من به قصه گفتن تبدیل شد.

وی ادامه داد: مرحله چهارم مرحله‌ای است که باید از ابتدای مسیر به آن توجه کرد یعنی کشف عنصر ساختاری مهم در ساز ‌و کار و ساختار سینما که اسم آن توجه به مخاطب است. فیلمساز نباید یادش برود که هرچه یاد گرفته‌ برای مخاطب است. از مرحله سوم به بعد وارد شیمی سینما می‌شویم و وارد این می‌شویم که با این ابزار جادوگری چطور می‌توانیم در ۱۰۰ ثانیه و یا ۵ دقیقه یک سالن را از روی صندلی‌ها بلند کنیم و آنها را در رویایمان با خودمان همراه کنیم و در این مسیر به او بگوییم می‌توانم تو را بخندانم، بگریانم و در پایان یک سیلی به تو بزنم که تا مدت‌ها به آن فکر کنی زیرا هرچه فیلم بتواند بیشتر به یاد بماند یعنی اثری است که برای تاریخ ساخته شده است.

کارگردان سینما افزود: بهترین جایزه‌ای که فیلمساز می‌تواند بگیرد تعداد مخاطبانی است که روی صندلی سالن فیلم او می‌نشینند. اصلا هم مهم نیست بعدا چه نظری می‌دهند.

تماشاگر فیلم خودتان باشید

جعفری اظهار کرد: در مسیر فیلمسازی خودتان در همه مراحل باید تماشاگر فیلمتان باشید و با این کار، پاسخ ۹۰ درصد سوالاتتان پیدا می‌شود. همه چیز را نیاز تماشاگر مشخص می‌کند. برای این کار باید از کالبد کارگردان و نویسنده بیرون بیایید تا بتوانید این را بفهمید. تکلیفتان وقتی معلوم می‌شود که مخاطبتان را بشناسید و بدانید اثرتان را برای چه جامعه هدفی می‌سازید. این موضوع راحت‌تر شما را به چیزی که می‌خواهید می‌رساند.

وی گفت: همه عناصر دیگر فیلم را در زمان محبوس کرده‌ایم فقط یک عنصر تا ابد زنده است و آن تماشاگر است. ممکن است ارتباط داینامیکی با فیلم داشته باشد که واکنش آن هم قابل پیش‌بینی نیست. این را باید از لحاظ ریاضی در تمام لحظاتی که داریم فیلم را می‌سازیم، ضرب کنیم.

این کارگردان بیان کرد: ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که به نظر من از سینما عبور شده یعنی فیلمساز جایگاهی ندارد. هرکس موبایل در جیبش هست یک فیلمساز درجه یک است. فیلمساز آگاه باید به اینکه مخاطب امروز چه می‌خواهد توجه کند. قدیم دسترسی به فیلم و تصویر نبود ولی امروز آنقدر فیلم و تصویر وجود دارد که مخاطب حالش از آن به هم می خورد. حالا ببینید چقدر کار ما سخت‌تر است. این موضوع وظیفه ما را پررنگ‌تر و سخت‌تر می‌کند و نیازمند هوش فیلمساز است که بتواند کاری بسازد که مخاطب را درگیر کند.

جعفری ادامه داد: وظیفه ما به عنوان فیلمساز این است که آگاه باشیم در این بمباران تصویر چه تفاوتی با دیگران داریم. باید به روز باشیم و درباره محیط اطرافمان و تماشاگران اثرمان به تحلیل درستی برسیم.

وی درباره کمدی‌های مبتذلی که هربار روی پرده سینما می‌رود، گفت: بخشی از داستان اسفناکی که در ایران پیش آمده به خاطر نامردی و بی‌رحمی اقتصاد سینما است که می‌گوید من تابع سلیقه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنم. بخش بعدی این است که ما با ناجوانمردی داریم از این موضوع استفاده می‌کنیم.

این کارگردان سینما اظهار کرد: باید بپذیریم که خیلی از این نوع فیلم‌ها ابتذال محض هستند ولی چیزی که باعث تداوم این مدل آثار می‌شود بی‌تعهدی منِ فیلمساز است که توجهی به این موضوع ندارم. ولی اتفاقا این حرفه ثابت کرده که کمپانی، تهیه‌کننده و سینماگر موظف است در عین حالی که فیلم سرگرم‌کننده می‌سازد دهه به دهه سلیقه مخاطب را هم ارتقا دهد و او را از فاکتورهای مبتذل دور کند.

جعفری افزود: این چیزی که در حال حاضر وجود دارد، استثمار تماشاگر به واسطه سلیقه او است. ما داریم ناجوانمردانه از سلیقه پایین نگه‌داشته‌شده‌ مخاطب استفاده می‌کنیم.

جعفری گفت: اگر تهیه‌کننده باسواد، فرهیخته، دلسوز، با بینش و آگاهی داشته باشیم آنها فیلمنامه‌ها و کارگردان‌های خوب را شکار می‌کنند.

وی در پایان عنوان کرد: سلیقه یک معادله دو طرفه است علاوه بر اینکه مخاطب، مشخص می‌کند که چه چیزی ساخته شود، فیلمساز هم ۵۰ درصد آن سلیقه را می‌سازد. اگر طی۱۰ سال تعهد کنیم یک جریان را پیش ببریم بعد از آن مخاطب دیگر آن کارهای ضعیف‌تر را نمی‌پسندد. شاید مخاطب حوصله ندارد فیلم خارجی خوب ببیند و فیلم خوب ندیده که این سبک از فیلم‌ها را می‌پسندد.