وقتی به خیال مبارزه با آمریکا، خدمتگذار آمریکا می‌شوی!/ تفسیر به رأی‌های دینی همچنان وجود دارد/ عامه مردم شناخت کمی نسبت به گروه فرقان دارند

به گزارش خبرنگار ایلنا، مستند سینمایی «تفسیر و تفنگ» به کارگردانی سیدحسین امام جمعه و رضا ایروانی این روزها اکران سیار خود را آغاز کرده است. این مستند که محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است، روایتی از سرشت و سرنوشت گروه فرقان را به تصویر می‌کشد که شاید بتوان آن را تنها مستند سینمایی دانست که متمرکز بر تاریخچه و فعالیت‌های این گروه ساخته شده است.

«تفسیر و تفنگ» در هجدهمین جشنواره سینماحقیقت در بخش شهید آوینی به نمایش برای اولین بار به نمایش درآمد و حالا به بهانه اکران سیار این مستند سینمایی با سیدحسین امام جمعه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:

سال‌هاست که از زمان حیات گروه فرقان می‌گذرد و این گروه را می‌توان موضوعی به پایان رسیده دانست. چرا پس از سال‌ها برای ساخت یک مستند به سراغ گروه فرقان رفتید؟

درباره گروه فرقان فیلم‌های چندانی ساخته نشده‌، اگر اشتباه نکنم دو یا سه اثر باشد که به این موضوع پرداخته‌اند و همین آثار هم همه زوایای این گروه را مورد بررسی قرار نداده‌اند.

گروه فرقان یک سری ویژگی‌ها دارد که آن را به گروه متفاوتی تبدیل می‌کند ولی بین عامه مردم نگرش اینگونه است که متأسفانه تفاوتی بین گروهک فرقان و گروهی چون منافقین قائل نیستند و خیلی از ترورهایی که گروهک فرقان انجام داده‌ را هم به حساب گروه منافقین می‌گذارند در صورتیکه اینطور نیست و خیلی از شهدای شاخص ما مثل شهید مطهری، شهید قرنی، شهید مفتح شهادتشان به دست این گروهک رقم خورده است. حتی درباره ترور مقام معظم رهبری هم روایت منسجمی در بین عامه مردم وجود ندارد و اکثریت اطلاعات دقیقی درباره این اتفاق ندارند و اتفاقاً شروع این مستند هم با همین موضوع است، موضوعی که همان موقع هم در بین مردم شک و شبهه‌هایی درباره عامل این ترور وجود داشت و برخی آن را کار منافقین می‌دانستند در صورتیکه عامل اصلی این ترور گروهکی به نام فرقان بود.

برای اینکه روایتی منسجم از ابتدا تا زمان منحل شدن این گروه داشته باشیم این مستند را ساختیم. پژوهشگر این مستند آقای فرج‌الهی نیز فردی بودند که تسلط کافی بر این حوزه داشتند و اتفاقاً ایشان پیشنهاد دادند که ما روایتی که این دوستان از این گروه جمع کرده بودند را به تصویر بکشیم.

چرا نشان دادن تفاوت گروه فرقان و گروه مجاهدین برای شما حائز اهمیت بود؟

یکی دیگر از ویژگی‌های گروه فرقان که آن را نسبت به گروه مجاهدین متفاوت می‌کرد این بود که بسیاری بر این عقیده‌اند که شاید بسیاری از توبه‌کنندگان گروه مجاهدین همچنان قابل اعتماد نباشند اما آن افرادی که از گروهک فرقان توبه کردند بعدها حتی به طرفداران جمهوری اسلامی تبدیل شدند یا همین الان در کشورمان زندگی می‌کنند. 

اعضای این گروه به لحاظ سنی بسیار کم‌سن‌تر از اعضای گروه مجاهدین بودند و فقط سران و سردسته‌های این گروه بودند که سن نسبتاً بالاتری داشتند و در مورد این افراد یک مسئله تربیتی شاهد هستیم که برای من به عنوان یک معلم یا کسی که در حوزه تربیتی کار می‌کنم موضوع بسیار جالب و جذابی بود.

در این گروه شاهد هستیم که یک سری نوجوان که بعضاً در مساجد گرد هم جمع می‌شدند با تأثیرپذیری از اکبر گودرزی خط فکری‌شان عوض می‌شود و توسط این فرد تربیتی رقم می‌خورد که گروهکی اینچنین شکل می‌گیرد و فعالیت‌هایی انجام می‌دهند که بسیار مخرب است. در واقع ما یک ضد قهرمان در فیلم داریم که در مقابل او شهید لاجوردی وجود دارد و این فرد هم به عنوان یک معلم در زندان اوین با این افراد صحبت می‌کند و کاری تربیتی انجام می‌دهد که آن‌ها را به نوعی نجات می‌دهد. حتی همین امروز هم توبه‌کنندگان گروه فرقان به مزار شهید لاجوردی سر می‌زنند و به او عشق و علاقه نشان می‌دهند. متأسفانه ما هرچقدر تلاش کردیم نتوانستیم این افراد را قانع کنیم که در مقابل دوربین ما قرار بگیرند. بسیاری از این افراد در سال‌های جنگ تحمیلی شهید شدند و عده‌ای هم الآن در کشور مشغول کسب و کارشان هستند و زندگی عادی دارند و حتی دوستدار نظام هستند و به طور کامل از موضعی که داشتند هم برگشته‌اند. برای من این نکات درباره گروهک فرقان و اعضای آن جالب بود و تصمیم گرفتم که مستندی درباره آن ساخته شود.

نکته دیگر این است که گروه فرقان نسبت به گروه مجاهدین یک گروه ناشناخته است. اگر امروز ما دو گروه با عنوان اصولگرا و اصلاح‌طلب را در عرصه سیاست داریم، در سال‌های ابتدای انقلاب ما با حزب‌های متفاوتی روبرو بودیم که هر کدام اختیار عمل داشتند و فعالیت می‌کردند و بسیاری از آن‌ها هم اسم و رسمی ندارند و ما هم شاید آن‌ها را نمی‌شناسیم ولی با تفکراتی که داشتند در تاریخ معاصر ما تأثیرگذار بودند و همچنان هم در برهه‌هایی خاص این تفکرات دوباره ظاهر می‌شوند و خودشان را نشان می‌دهند. من فکر می‌کنم شناخت تاریخ سیاسی انقلاب و اینکه چه تفکراتی در این سال‌ها پدید آمده که بعضاً به کشور آسیب وارد کرده، مسئله مهمی است.

اینکه هر دو گروه فرقان و مجاهدین در عمل دست به ترور زدند، جزو مشابهات این دو گروه است اما در درون تفاوت‌هایی وجود دارد که به شناخت ما از تاریخ انقلاب و جریان‌های فکری آن زمان کمک می‌کند.

بسیاری بر این عقیده‌اند که گروه فرقان متأثر از اندیشه‌های علی شریعی بود و مبارزه با زر، زور و تزویر را هم (درست یا غلط) از اندیشه‌های علی شریعتی برداشت کرده‌اند. این تأثیرپذیری را چقدر در این گروه جدی می‌دانید؟

اکبر گودرزی خودش یک طلبه بوده و طلبه کسی است که به سراغ علم طلبگی رفته و بنابراین با تفقه آشنا بوده و بر اساس نظرات خودش از دین استنباط‌های شخصی خودش را داشته است. از طرفی باید بگویم که بله او نظرات دکتر شریعتی را هم دنبال می‌کرد و این گروه از اندیشه‌های ایشان تأثیر گرفته اما آنچه که در نهایت وجود دارد تفسیر به رأی‌های اکبر گودرزی از دین و قرآن و تلفیقش با نظرات دکتر شریعتی بوده که آن را هم به رأی خود تفسیر می‌کرده و در نهایت نتیجه‌گیری می‌کرده که ما باید با مثلثی بجنگیم که یک ضلع آن شهید مطهری و شهید مفتح بوده، یک ضلعش شهید قرنی و ضلع دیگرش هم شهید لاجوردی بوده که در نهایت هم خود را دشمن آمریکا که زور بیرونی بوده می‌دانستند اما اولویت را به نظر خودشان مبارزه با مثلثی درونی می‌دانستند.

گروه فرقان با تفسیرهایی که از اندیشه علی شریعتی داشتند خدمتگذاری به زر، زور و تزویر را از ویژگی‌های جامعه روحانی می‌دانستند. چقدر برداشتن این اتهام از جامعه روحانیت را در مستند مدنظر داشتید؟

اکبر گودرزی اینگونه خود را نشان می‌داد که بر این عقیده است که مسئله انقلاب اسلامی مبارزه با آمریکا و دیکتاتوری شاه بوده ولی حالا همان دولتی که برای مبارزه با این جریان‌ها شکل گرفته خودش دچار مشکلاتی شده که باید با آن مبارزه کنیم اما آن‌ها افرادی را مورد ترور قرار می‌دادند که زندگی آن‌ها به خودی خود نشان‌دهنده این مسئله است که به هیچ‌وجه در خدمت زر، زور و تزویر نبوده‌اند و مخاطب با شناخت این افراد می‌تواند متوجه شود که گروه فرقان کاملاً در اشتباه بوده است.

در انتهای مستند «تفسیر و تفنگ» بر این نکته تأکید می‌شود که گروه فرقان از بین رفت اما تفکرش زنده مانده، منظورتان از زنده بودن تفکر فرقان چیست؟

همچنان برداشت‌هایی شخصی از دین وجود دارد که می‌تواند برای کشور بحران‌ساز باشد. من مسئله حجاب را مثال می‌زنم؛ اگر دقت کرده باشید افراد مخالف قانون‌گذاری برای حجاب و افراد موافق، نظرات خود را اعلام می‌کنند. من نمی‌خواهم در این زمینه موضع‌گیری کنم اما در همین مورد با استناد به آیات قرآن و اظهارات بزرگان تفسیرهای متفاوتی مطرح می‌شود که ما در این شرایط بهتر است به این نکته توجه داشته باشیم که در زمانه حاضر چه کاری می‌تواند برای کشور خطرساز باشد و دشمن انتظار دارد ما به چه سمتی برویم تا مبادا به نام دین تصمیمی بگیریم که بازی در زمین دشمن باشد.

اکبر گودرزی به اسم اسلام و به خیال خودش، با آمریکا مبارزه می‌کرد اما دقیقاً اقداماتش در خدمت آمریکا بود و اگر هم مورد پرسش قرار می‌گرفت تأکیدش بر این بود که من بر اساس تفسیر فلان سوره و آیه قرآن عمل می‌کنم. به نظر من ما موارد بسیاری در امروز خودمان داریم که باید مراقب پیگیری راه و روش‌های مشابه اکبر گودرزی باشیم و به عقیده من مسئله حجاب در جامعه امروز ما مصداق عینی همین موضوع است و تفسیر به رأی‌ها درباره همین موضوع یک نمونه جاری است که «تفسیر و تفنگ» می‌تواند به مخاطبش تلنگری در این زمینه بزند تا نسبت به زمانه حاضر و با تحلیل درست به مسائل نگاه کند.

بعضی از تصاویر آرشیوی فیلم برای اولین بار نمایش داده می‌شوند. چطور به این تصاویر دسترسی پیدا کردید؟

ما طی مکاتباتی که با آرشیو صداوسیما و آرشیو شبکه افق داشتیم و پیگیری دوستان توانستیم به خیلی از این تصاویر دسترسی پیدا کنیم که بسیاری از این تصاویر برای اولین بار در این مستند نمایش داده می‌شوند. برخی از این تصاویر را هم از مستند «در لباس سربازی» به دست آوردیم، تعدادی از تصاویر را هم از پسر شهید مطهری و برخی را هم از پسر شهید مفتح به دست آوردیم که این تصاویر هم برای اولین بار نمایش داده شدند.

آیا در پرداختن به موضوع گروه فرقان با چالش‌ها و ملاحظات امنیتی و ممیزی هم مواجه شدید؟

برای ساخت حدود دو دقیقه و نیم از این مستند، هفت ماه مشغول مذاکره بودیم. قرار بود که ما در قطعه‌‌ای که منافقین و دار و دسته اکبر گودرزی آنجا دفن شده‌اند، فیلمبرداری کنیم که مربوط به آخر مستند می‌شود و ما صحنه‌هایی از بهشت زهرا (س) مشاهده می‌کنیم. ما پس از هفت ماه موفق به دریافت مجوز شدیم که یکی از چالش‌های ما در ساخت این مستند بود اما غیر از این مورد با مشکل دیگری مواجه نشدیم و هیچ ممیزی هم بر این فیلم اعمال نشد.

چرا «تفسیر و تفنگ» به صورت سیار اکران شده؟ آیا به صورت عمومی هم اکران خواهد شد؟

اکران سیار این فیلم تصمیم دوستان ما در سازمان اوج است و قرار شد تعدادی اکران‌های دانشجویی داشته باشیم و بعد از آن رونمایی از فیلم را خواهیم داشت و در نهایت فیلم به پخش تلویزیونی خواهد رسید.

انتهای پیام/