گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم: محمدمهدی سیدناصری، در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داد، نوشته است: در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی افراد تبدیل شده‌اند و کودکان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اینستاگرام، به‌عنوان یکی از پلتفرم‌های پرطرفدار، نه‌تنها فضایی برای تعاملات اجتماعی، بلکه بستری برای نمایش سبک زندگی، ارزش‌های فرهنگی و تبلیغات گسترده محسوب می‌شود.
یکی از پدیده‌های نگران‌کننده در این فضا، رواج تجمل‌گرایی و نمایش زندگی لوکس، به‌ویژه در میان کودکانی است که به‌عنوان اینفلوئنسر در اینستاگرام فعالیت دارند یا والدینشان آن‌ها را در چنین فضایی به نمایش می‌گذارند.این روند، از یک سو، کودکان را در معرض تصویرسازی‌های غیرواقعی از زندگی قرار می‌دهد و از سوی دیگر، آنان را به الگوبرداری از استانداردهای غیرواقعی و دست‌نیافتنی سوق می‌دهد. از منظر روان‌شناختی، مواجهه مداوم با چنین تصاویری می‌تواند منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس، احساس ناکافی بودن، اضطراب و حتی افسردگی شود. از بُعد فرهنگی، این پدیده موجب تغییر ارزش‌های اجتماعی و جایگزینی معیارهای اخلاقی با معیارهای مصرف‌گرایانه و مادی‌گرایانه می‌شود. از منظر حقوقی نیز، این روند چالش‌های مهمی را در زمینه حریم خصوصی، حقوق هویتی و رشد سالم کودکان ایجاد می‌کند.
با توجه به ابعاد چندگانه این موضوع، بررسی پیامدهای آن و ارائه راهکارهای پیشگیرانه از سوی سیاست‌گذاران، والدین و نهادهای اجتماعی ضروری است. پلتفرم اینستاگرام، نه تنها امکان ارتباطات گسترده برای افراد از جمله کودکان را فراهم می‌آورد، بلکه به موازات آن الگوهای رفتاری و ارزش‌های فرهنگی را نیز منتقل می‌کند. کودکان و نوجوانان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین کاربران فعال این محیط، تحت تاثیر محتوای تجملاتی قرار می‌گیرند که متاسفانه منجر به پیامدهای منفی عمیق بر روی هویت، خودپنداره، نقض حقوق روابط اجتماعی آن‌ها می‌شود. توجه به حقوق کودکان در این فضا بیش از پیش اهمیت یافته است و لازم است تا این محیط از هرگونه تهدید علیه حقوق کودکان عاری باشد و امنیت آن‌ها به خطر نیفتد.
اینفلوئنسرها با انتشار تصاویری از لباس‌های برند کودکان خود، تفریحات گران‌قیمت و به‌طورکلی زندگی لوکس، سبک زندگی تجملاتی را در اینستاگرام ترویج می‌کنند که این خود نقض حقوق بنیادین کودکان مورد استفاده است. همچنین این محتواها معمولا با هشتگ‌های خاص همراه هستند که به‌طور غیرمستقیم کودکان را به تقلید از این سبک زندگی ترغیب می‌کنند که این مسئله نه تنها باعث ایجاد یک تصویر غیرواقعی از زندگی می‌شود، بلکه منجر به شکل‌گیری انتظارات غیرمنطقی از خود و خانواده می‌شود. درگیرشدن کودکان در این فضا و تحت‌تاثیر قرار گرفتن آن‌ها، پیامدهای روانی ـ اجتماعی و ابعاد حقوقی را به‌دنبال دارد. از جمله پیامدهای روانی ـ اجتماعی نشات گرفته از این مسئله، کاهش اعتماد به نفس کودکان است، زیرا کودکان و نوجوانان خود را با الگوهای تجملاتی مقایسه می‌کنند و در پی آن احساس ناکافی بودن، عدم رضایت از زندگی خود، ناکامی و سرخوردگی بر آن‌ها غلبه می‌کند.
این مقایسه‌ها منجر به اضطراب، کاهش اعتماد به نفس، خود بی‌ارزش‌پنداری و افسردگی می‌شود. همچنین فشار بر کودکان برای تطبیق خود با استانداردهای غیرواقعی زیبایی و موفقیت که در اینستاگرام ترویج می‌شود، در اکثر اوقات منجر به بروز رفتارهای ناپسند مانند دروغ‌گویی، مصرف مواد مخدر و روی‌آوردن به فعالیت‌هایی که علاقه‌ای به آن‌ها ندارند صرفا برای شبیه‌سازی خود به دیگران و راضی نگه‌داشتن آن‌ها می‌شود. گاهی ممکن است کودکان برای جلب توجه و مورد تایید قرار گرفتن از جانب دیگران به اقداماتی دست بزنند که سلامت جسمی و روانی آن‌ها را تهدید می‌کند. از طرفی دیگر در ارتباطات کودکان مشکلاتی پدیدار می‌شود و روابط خانوادگی و دوستانه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در حقیقت ممکن است کودکان به جای تمرکز بر ارزش‌های انسانی مانند محبت، همدلی و دوستی، بیشتر به دنبال نمایش ثروت و موفقیت باشند. در زمینه حقوقی نیز، حمایت از کودکان در برابر آسیب‌های ناشی از ترویج سبک زندگی تجملاتی اهمیت ویژه‌ای دارد.
کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، بر به رسمیت‌شناختن و تحقق حقوق بنیادین کودکان تاکید دارد و حق کودکان بر رشد سالم و ایمن را مورد توجه قرار داده است. این کنوانسیون دولت‌ها را مکلف به حمایت از حقوق کودکان می‌داند و بیان می‌کند که دولت‌ها باید اقداماتی انجام دهند تا از کودکان در برابر هرگونه آسیب محافظت کنند. یکی از حقوق بنیادین کودکان حق بر حریم خصوصی است که لازم است شبکه‌های اجتماعی قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای حقفاظت از اطلاعات شخصی کودکان وضع کنند و محتواهایی که منجر به آسیب روانی و اجتماعی و نقض حقوق کودک از جمله نقض حریم شخصی وی می‌شود را محدود کنند.
لازم است تا دولت‌ها آموزش و فرهنگ‌سازی برای خانواده‌ها و کودکان را در دستور کار قرار دهند. آموزش مهارت‌های رسانه‌ای می‌تواند به کودکان کمک کند تا تفاوت بین واقعیت و تصویرسازی غیرواقعی از زندگی را تشخیص دهند. در ادامه دولت‌ها لازم است تا قوانین مشخصی برای به‌کارگیری کودکان در تبلیغات وضع کنند تا از ترویج محتوای تجملاتی و فانتزی جلوگیری به عمل آید. در نتیجه ترویج سبک زندگی تجملاتی در میان و به‌واسطه کودکان در اینستاگرام علاوه بر پیامدهای روانی ـ اجتماعی که در پی دارد، نیازمند توجه فوری از سوی قانون‌گذاران، خانواده‌ها و دیگر افراد در ارتباط با کودکان است.
ایجاد یک محیط حمایتی و آگاهانه، می‌توان به تحقق حقوق کودکان در برابر آسیب‌های ناشی از این مسئله، کمک کرد تا هویت واقعی خود را بدون تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی، بپذیرند. حقوق کودکان در اینستاگرام باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد و با اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان اطمینان حاصل کرد که کودکان در فضای مجازی قادر به تجربه محیطی مثبت، سالم و ایمن خواهند بود. گسترش پدیده تجمل‌گرایی در میان کودکان اینستاگرامی و ترویج زندگی لوکس در فضای مجازی، تأثیرات مخربی بر رشد روانی، اجتماعی و فرهنگی آنان بر جای می‌گذارد. این روند، از یک‌سو موجب شکل‌گیری تصورات غیرواقعی درباره زندگی و موفقیت شده و از سوی دیگر، زمینه‌ساز کاهش رضایت از خود، اضطراب و مقایسه‌های نادرست می‌شود. همچنین، این پدیده می‌تواند هویت کودکان را تحت تأثیر قرار داده و ارزش‌های اجتماعی را به سمت مصرف‌گرایی افراطی سوق دهد.
از منظر حقوقی، کودکان دارای حقوق بنیادینی همچون حق بر هویت، حق بر رشد سالم و حق بر حریم خصوصی هستند که تحت تأثیر این نوع محتواها به مخاطره می‌افتد. کنوانسیون حقوق کودک، دولت‌ها را موظف می‌سازد که از کودکان در برابر هرگونه سوءاستفاده و آسیب‌های ناشی از فضای مجازی محافظت کنند. بر این اساس، لازم است اقداماتی همچون وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای تبلیغات تجملاتی مرتبط با کودکان، نظارت بر فعالیت‌های اینفلوئنسرهای کودک، آموزش مهارت‌های سواد رسانه‌ای به والدین و کودکان، و مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌های اجتماعی در قبال محتوای منتشرشده اتخاذ شود. در نهایت، حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی، نیازمند همکاری مشترک میان قانون‌گذاران، خانواده‌ها، نهادهای مدنی و شرکت‌های فناوری است.
ایجاد یک فضای دیجیتال ایمن و واقع‌گرایانه نه‌تنها به سلامت روانی و اجتماعی کودکان کمک می‌کند، بلکه به رشد متعادل و مسئولیت‌پذیرانه آنان در جامعه نیز یاری می‌رساند. تضمین آینده‌ای روشن برای کودکان مستلزم اتخاذ تدابیر مؤثر در برابر روندهای آسیب‌زا در فضای مجازی و توجه جدی به تأثیرات فرهنگی، روان‌شناختی و حقوقی این پدیده است.
انتهای پیام/
source