کفاره روزه: شرایط، انواع و روش‌های جبران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کفاره از نظر لغوی به معنای پوشاندن و پنهان کردن است و در مفهوم دینی، وسیله‌ای برای پوشاندن گناه محسوب می‌شود. خداوند با قرار دادن کفاره، فرصتی برای بخشش فراهم کرده تا فرد در دنیا بخشیده شده و از عقوبت آخرتی معاف شود. به جای عذاب، خداوند فرد را به کمک به فقرا وادار می‌کند تا گناه خود را جبران کند.

کفاره هیچ‌کس بر عهده دیگری نیست و هر کس مسئول پرداخت کفاره خود است. ممکن است زنی که باردار است یا فرزند شیر می‌دهد، بگوید که چون این فرزند متعلق به همسرش نیز هست، پس او باید کفاره را بپردازد. اما در اسلام هیچ‌کس مسئول گناه دیگری نیست و خداوند تکلیف را بر فرد آسان گرفته است.

اگر فرد توانایی مالی دارد، کفاره را می‌پردازد و اگر ندارد، هر مقدار که در توانش است می‌پردازد، و اگر هیچ ندارد، استغفار کرده و دیگر تکلیفی بر او نیست. حتی استغفار نیز در صورتی لازم است که گناهی صورت گرفته باشد؛ در غیر این صورت، نیازی به آن نیست.

بنابراین، کفاره واجبی نیست که در هر شرایطی الزام به پرداخت آن باشد، و بر عهده همسر هم نیست. البته، همسر می‌تواند با اختیار خود به همسرش کمک کند، اما این یک عمل مستحب است نه یک وظیفه شرعی.

کفاره روزه

کفاره روزه جریمه‌ای است که بر عهده فرد مکلف قرار می‌گیرد در صورتی که روزه خود را در ماه رمضان، روزه نذری در زمان مشخص، یا قضای روزه ماه رمضان پس از اذان ظهر، عمداً باطل کند. برای جبران این امر، فرد موظف است یا دو ماه روزه بگیرد که یک ماه آن پیوسته باشد، یا به شصت فقیر غذا دهد.

کفاره روزه زمانی واجب می‌شود که شخص بداند عملی که انجام می‌دهد، از مبطلات روزه است. برخی از فقها معتقدند که انجام عمدی هر یک از این مبطلات باعث وجوب کفاره می‌شود، در حالی که برخی دیگر چنین شرطی را کافی نمی‌دانند و صرفاً بر اساس شرایط خاصی کفاره را واجب می‌دانند.

بر اساس فقه شیعه، اگر فرد روزه خود را با گناهی همچون زنا یا نوشیدن شراب باطل کند، کفاره جمع بر او واجب می‌شود، یعنی هم باید دو ماه روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا بدهد. البته برخی فقها این حکم را به‌عنوان احتیاط واجب و برخی به‌عنوان احتیاط مستحب مطرح کرده‌اند.

انواع کفاره روزه

کفاره به دو دسته تقسیم می‌شود:

کفاره عمدی: برای کسی که عمداً و بدون عذر موجه روزه خود را باطل کرده است.

کفاره عذری: برای کسانی که به دلایلی مانند بیماری، کهولت سن یا سفر نتوانسته‌اند روزه بگیرند و پس از ماه رمضان هم موفق به قضای آن نشده‌اند. در این حالت، فرد موظف است برای هر روز، یک مد طعام (حدود 750 گرم گندم، برنج یا غذای دیگر) به فقیر بدهد که این امر گاهی فدیه نیز نامیده می‌شود.

محدودیت زمانی پرداخت کفاره

پرداخت کفاره محدودیت زمانی دارد. مانند برخی عبادات که وقت مشخصی دارند، کفاره هم از زمانی که فرد معذور می‌شود، قابل پرداخت است.

برای کهنسالان و بیمارانی که امیدی به بهبود ندارند، می‌توانند کفاره هر روز را همان روز بپردازند یا پس از پایان ماه رمضان پرداخت کنند. اما افرادی که به دلیل سفر یا بیماری موقت روزه نگرفته‌اند، ابتدا باید قضای روزه را انجام دهند و تنها در صورتی که تا ماه رمضان سال بعد موفق به قضا نشوند، کفاره بر آن‌ها واجب می‌شود.

نکته مهم این است که پرداخت کفاره باید به قصد قربت باشد، مانند سایر عبادات مانند نماز، حج و زکات. همچنین تأخیر در پرداخت کفاره نباید به حدی برسد که نشانه سهل‌انگاری و مسامحه تلقی شود. فقها توصیه می‌کنند که کفاره در اولین فرصت ممکن پرداخت شود.

آیا تأخیر در پرداخت کفاره موجب افزایش مبلغ آن می‌شود؟

تأخیر در پرداخت کفاره موجب افزایش مبلغ آن نمی‌شود. اگر کفاره برای هر روز یک مد طعام بوده، همان مقدار باقی می‌ماند. در مورد کفاره‌های دیگر هم مقدار آن تغییر نمی‌کند و فرد موظف است همان میزان را که در ابتدا تعیین شده، بپردازد.

آیا می‌توان کفاره را به یک فقیر شصت بار پرداخت؟ 

در مورد کفاره روزه عمدی، نمی‌توان همه مقدار آن را به یک فقیر داد. فردی که روزه خود را عمداً باطل کرده است، باید کفاره را به شصت فقیر بدهد و هرکدام باید یک مد طعام (حدود 750 گرم از مواد غذایی مانند گندم، برنج یا نان) دریافت کنند. این کفاره نوعی جریمه برای تخلف از دستور خداوند است و خداوند خواسته است که این کمک به شکل گسترده‌تر توزیع شود. 

برخی ممکن است این حکم را سخت بدانند، اما در واقع، افرادی که روزه گرفته‌اند نیز سختی کشیده‌اند، در حالی که فرد متخلف، بدون عذر روزه نگرفته است. با این حال، برای تسهیل این کار، می‌توان کفاره را به دفاتر مورد اطمینان، مانند دفاتر مراجع تقلید یا مؤسسات خیریه معتبر، سپرد. این مراکز از فقرا لیست دارند و می‌توانند کفاره را به درستی بین آن‌ها توزیع کنند. 

فقیر کیست؟ 

گاهی تصور می‌شود که فقیر کسی است که گدایی می‌کند، اما در فقه اسلامی فقیر کسی است که هزینه‌های زندگی‌اش بیش از درآمدش باشد. بسیاری از افراد، علی‌رغم داشتن عزت نفس، در تأمین نیازهای زندگی دچار مشکل‌اند و به دلیل بدهی، اجاره عقب‌افتاده یا مشکلات مالی دیگر مستحق دریافت کمک هستند. 

هنگام پرداخت کفاره، لازم نیست که آن را به صورت آشکار اعلام کنید. همان‌طور که در نماز نیت می‌کنیم بدون اینکه به زبان بیاوریم، در پرداخت کفاره هم مهم این است که نیت قربت داشته باشیم، حتی اگر در قالب هدیه آن را به نیازمند بدهیم.

انتهای پیام/