ایسنا/خراسان رضوی یک خراسان پژوه گفت: آیین سمنوپزان یک رسم قدیمی است که نه تنها پخت سمنو را به عنوان یک خوراک مقوی در بر دارد، بلکه نمادی از همدلی، وفاق اجتماعی و برکت است.
رضا سلیمان نوری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سمنوپزان یک رسم نیک، قدیمی و سنتی کهن است که ریشه در اعتقادات مذهبی و باورهای بومی مردم دارد. آنچه که باعث جذابیت و شکوه این رسم به جامانده از گذشتگان شده، جنبه‌های مشارکتی و اجتماعی این سنت زیبا است.
وی ادامه داد: در اجرای این آیین افراد از همه طبقات اجتماعی در کنار هم قرار می‌گیرند و از همان ابتدای شروع این فعالیت نیکوی اجتماعی تا پایان آن که تقسیم همان تلاش و نتیجه بین عموم است، همه کارها گروهی و مشارکتی انجام می‌شود و یک هدف مشترک را دنبال می‌کنند که آن همدلی و وفاق اجتماعی است. آیین سمنوپزان نه تنها پخت یک ماده غذایی مقوی بلکه یک سنت معنوی است. سمنوپزان نمادی از همدلی و انسجام و رسم دیرینه مردم ایران است که در آستانه نوروز برپا می‌شود.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان در ادامه به نماد برکت دانستن سمنو در بین پیشینیان اشاره و اظهار کرد: سمنویی که در تاریخ به عنوان نماد خیر و برکت سفره هفت‌سین شناخته می‌شود، تلفیقی از سادگی، کم‌هزینه بودن و خوشمزگی را در کنار هم دارد و می‌تواند معرف فرهنگ‌های گوناگون دیار قومیت‌ها باشد. در گذشته مردم برای گندم احترام زیادی قائل بودند و بر این باور بودند که گندم نماد رویش و باروری است و بدان دلیل که ماده اصلی تولید سمنو جوانه و آرد گندم است این خوراکی خوشمزه را نماد خیر و برکت می‌خواندند. در گذشته افراد برای اینکه در سال‌های بعد بتوانند برداشت خوبی داشته باشند و شکرگزار برداشت امسال باشند، آیین سمنوپزان را اجرا می‌کردند.
سلیمان نوری درباره تاریخچه پخت سمنو بیان کرد: سَمَنو یا سمنک یا سومالک نوعی خوردنی چسبنده و شیرینی است که بر اساس اسناد موجود حداقل از دوران اشکانی در محدوده خراسان بزرگ تولید می‌شده است. آثار برجای مانده بازگوکننده این مهم است که نحوه پخت سمنو در دوره ساسانی از خراسان به سایر نقاط کشور منتقل شده است. سمنو به جز ایران در کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و قرقیزستان نیز پخته می‌شود که البته در بین آن‌ها به سمنک مشهور است.
وی افزود: در افغانستان و تاجیکستان، سروده‌هایی در هنگام پختن آن از سوی زنان اجرا می‌شود. سروده «سُمَنَک: در جوش و ما کفچه زنیم، دیگران در خواب و ما دفچه زنیم»، نمونه‌ای از این سروده‌ها است. آیین سمنوپزان با ورود اسلام به ایران، بیشتر رنگ‌وبوی مذهبی پیدا کرد و اکنون در برخی نقاط ایران به عنوان سمنو حضرت زهرا(س) با احترام و آداب خاصی پخته می‌شود. شهر درق شهرستانِ گرمه در خراسان شمالی و روستای حصار در شهرستان طرقبه و شاندیز معروف‌ترین مراکز پخت سمنو در خراسان ایران هستند.
این خراسان پژوه در ادامه به تشریح آیین پخت سمنو پرداخت و گفت: سمنوپزان یک آشپزی ساده نیست، بلکه آداب و سنن خاصی دارد. از همان ابتدا آشپزها اشعار و ابیات محلی می‌خوانند و افراد اطراف دیگ هم با دعا، خواندن اذکار و صلوات فرستادن، آن‌ها را همراهی می‌کنند. این باور قدیمی وجود دارد که افراد شرکت‌کننده در این مراسم باید چشم و دل پاک و ساده باشند. همچنین از همان اول و پاک کردن گندم تا آخرین مرحله، افراد با وضو این کارها را انجام می‌دهند تا خیر و برکت شامل این غذای شگفت انگیز شود.
وی ادامه داد: هنگام سمنوپزان افرادی محض ثواب و برآمدن حاجت می‌آیند و سمنو را هم می‌زنند، این کار را «پای سمنو رفتن» می‌گویند. هر شخصی که حاجتی دارد به حضرت فاطمه زهرا(س) توسل می‌کند و سمنو را هم می‌زند. از دیگر آداب مراسم سمنوپزان بیدار ماندن افراد تا نزدیکی سحر و هنگام پخت سمنو است. پس از پخت به همراه خواندن نماز صبح، دو رکعت نماز حاجت هم می‌خوانند. بعد از این که مراسم پخت سمنو به پایان رسید، پخش سمنو بین افراد شروع می‌شود. رسم بر این است که درون سمنو یک بادام به نیت خوش یمنی و برکت برای اهل خانه می‌اندازند. قدیمی‌ها به این نذر که پسر بزایند یا بخت دخترشان باز شود، سر دیگ سمنو را باز می‌کردند.
سلیمان نوری درباره دلیل منسوب کردن سمنو به خوراک حضرت زهرا(س) گفت: فلسفه منسوب شدن سمنو به نام مبارک حضرت زهرا(س) به طور دقیق مشخص نیست، اما روایتی نسل به نسل و سینه به سینه در این باره بازگو شده است. براساس این روایت روزی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از مادرشان حضرت فاطمه(ص) می‌خواهند که برایشان حلوا یا به روایتی شیرینی بپزند، حضرت فاطمه(س) هم با گندم، حلوایی را که شبیه سمنو بوده برای امام حسنین(ع) می‌پزند.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان در ادامه آیین سمنوپزان را حرکتی برای تشویق پیوندهای خانوادگی و اجتماعی دانست و عنوان کرد: اجرای این آیین نیاز به همدلی و همراهی طولانی مدت دارد. همنشینی اهل خانواده و همسایگان در یک مدت طولانی برای رسیدن به هدفی خاص همراه با خواندن دعاهای مختلف باعث کمرنگ شدن فاصله‌های اجتماعی، هدملی و وفاق بیشتر می شود. در حاشیه این آیین و مراسم‌های مشابه افراد از حال و احوال یکدیگر بیشتر باخبر شده و در صورت نیاز می‌توانند یاریگر یکدیگر شوند.
این خراسان پژوه با اشاره به اینکه استفاده از ابزار جدید در سال‌های اخیر اجرای آیین سمنوپزان را تسهیل کرده است، افزود: با این وجود هنوز هم این آیین محفلی برای همدلی اقوام و همسایگان است زیرا که وسایل امروزی تنها به برخی مراحل کار سرعت بخشیده است، اما هیچ‌کدام نمی‌تواند جای خلوص نیت و صفای باطن حاضران در این آیین را بگیرد.
سلیمان نوری در خصوص نحوه این سنت در بین نسل های آینده گفت: برای حفظ و گسترش این سنت حسنه و تمام آیین‌های نکوی نیاکانی در میان نسل جدید باید آنان را نخست با فلسفه واقعی آن‌ها که همدلی، وفاق و همراهی است آشنا کرد و سپس شرایط را برای حضور جوانان و نسل جدید با تمام ویژگی‌های خاص این نسل در جمع شرکت‌کنندگان در این مراسم فراهم کرد. پس از آن هم باید به گونه‌ای رفتار کرد که نسل جوان احساس زدگی و بی‌فایدگی در جمع را نکرده و خود را عنصری مفید و لازم در جمع تلقی کند.
انتهای پیام
source