تخت سلیمان به‌عنوان یکی از ارزشمندترین میراث جهانی ایران همواره با چالش‌های مختلفی مواجه بوده است؛ از آسیب‌های اقلیمی تا خطرات جانی برای بازدیدکنندگان. مدیر پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان اینک، از اقدامات حفاظتی مهم و مرمت‌هایی با مصالح بازسازی‌شدۀ دوره ساسانی در این مجموعه تاریخی خبر می‌دهد.
محمد امینیان، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان درباره آخرین وضعیت حفاظت و مرمت این اثر تاریخی ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، به ایسنا گفت: «تخت سلیمان» در منطقه‌ای با شرایط جغرافیایی نسبتاً خشن واقع شده است، زمستان‌های سرد و بارش برف در این منطقه خطر آسیب‌های ناشی از شرایط اقلیمی را بالا می‌برد. به همین دلیل، اولویت ما در سال‌های اخیر حفاظت و مرمت بوده و سال‌هاست کاوش گسترده‌ای در آن انجام نشده است. اقدامات حفاظتی و مرمتی ما در این دوره شامل برنامه‌های دائمی و مستمر می‌شود که باید همیشه ادامه داشته باشند.
او اظهار کرد: در این حوزه، چند بخش مهم داریم، ازجمله مجموعه خود تخت سلیمان که شامل «آتشکده آذرگشنسب» و «شهر شیز» است. «معبد دوره مانایی» که بر دامنه کوه زندان سلیمان قرار دارد و «تخت بلقیس» که یک قلعه مربوط به دوره ساسانی است و بر بالای کوه بلقیس واقع شده است. عناصر دیگری نیز مانند تپه‌های تاریخی در محدوده ثبت جهانی این مجموعه قرار دارند که نیازمند حفاظت هستند. یکی از مشکلات جدی ما، حفاظت از کوه زندان سلیمان بود. متاسفانه، چند سال پیش یک نفر از آنجا سقوط کرد و این حادثه باعث پیگیری‌های حقوقی طولانی شد. خوشبختانه با کمک مالی وزارتخانه میراث فرهنگی و همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی، توانستیم نرده حفاظتی را آنجا نصب کنیم که البته سازه‌ای برگشت‌پذیر است.
امینیان افزود: برگشت‌پذیر بودن یعنی اگر در آینده تکنولوژی جدیدی بیاید، یا دستوری مبنی بر تغییر آن داده شود، بتوانیم بدون آسیب جدی به سنگ‌های طبیعی مجموعه، نرده‌ها را برداریم. البته در همین زمان هم پیشنهادهایی مثل استفاده از نورهای لیزری مطرح شد، اما در محیط باز و شرایط خاص منطقه، این روش‌ها به‌راحتی کارآمد نیستند. حتی با وجود نرده، باز هم ممکن است افراد از نرده بالا بروند. بنابراین تلاش کردیم فاصله و ارتفاع نرده‌ها را مطابق دستورالعمل‌های نظام مهندسی تنظیم کنیم تا حداکثر ایمنی فراهم شود.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات ما استفاده از کاه‌گِل برای پوشش برخی بناها بود که باعث رشد گیاهان و آسیب به بنا می‌شد. به همین دلیل به جای کاه‌گِل از ملات گچ نیم‌کوب و نیم‌پخت مشابه دوره ساسانی استفاده کردیم که مقاومت بیشتری در برابر آب و رشد گیاهان دارد. این گچ به‌دلیل نحوه پخت و کوبیدن خاص خود، مانند سنگ گچ عمل می‌کند و با آب از بین نمی‌رود. همچنین کوره‌های گچ‌پزی سنتی را دوباره راه‌اندازی کردیم و قصد داریم در سال آینده کوره‌های آهک‌پزی را هم زنده کنیم. یکی از مشکلات مرمت آثار تاریخی در کشور استفاده از مصالح نامناسب مثل سیمان است، یکی از اهداف ما احیای مصالح سنتی است تا جایگزین مصالح نامناسب شود. خوشبختانه این روش قبلاً در کشور وجود داشته، اما متأسفانه بیشتر کارگاه‌های آن از بین رفته است.
او درباره برنامه‌های پژوهشی و مرمتی این مجموعه تاریخی توضیح داد: ما برنامه‌های پژوهشی خود را به وزارتخانه میراث فرهنگی ارائه کرده‌ایم و خوشبختانه مرحله اول آن مورد تأیید کمیته فنی پایگاه‌های کشور قرار گرفته است. یکی از پروژه‌های مهم ما مرمت «ایوان خسرو» است. این ایوان یکی از شاخص‌های معماری ایران در دوره ساسانی است و داربست‌هایی که برای حفاظت از آن نصب شده بود، سال‌ها مورد انتقاد قرار داشت. هدف ما حذف این داربست‌ها و اجرای یک برنامه مرمتی مناسب است. در واقع «ایوان خسرو» محل تاج‌گذاری خسروان ساسانی بوده و یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های فرهنگی، سیاسی و مذهبی ایران به‌شمار می‌رود. هر شاهی که می‌خواست به قدرت برسد، باید در این ایوان تاج‌گذاری می‌کرد.
امینیان در ادامه گفت: طبق پژوهش‌های ما، اولین باغ ایرانی پس از حمله مغول توسط «آباقا خان» در این مجموعه ساخته شد. این باغ شامل آب‌روها، فواره‌ها و استخرچه‌هایی است که بقایای آنها همچنان باقی مانده‌اند. اگر اسناد نهایی شوند و بعد از تایید وزارتخانه، کارهای حفاظت و مرمت این منطقه انجام شود، این باغ نیز به عنوان الحاقیه همراه دیگر باغ‌های ایرانی ثبت جهانی شود. همچنین تالاری به نام تالار شورا وجود دارد که بقایای ستون‌های سنگی آن هنوز پابرجاست. این ایوان و رواق بعدها در کاخ‌هایی مثل چهل‌ستون اصفهان الهام‌بخش بوده‌اند که بعد از تایید وزارتخانه، مرمت و حفاظت این مجموعه نیز جزو اهداف ماست.
او همچنین درباره اینکه چرا سال‌هاست کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت سلیمان انجام نمی‌شود؟ گفت: وزارت میراث فرهنگی تأکید دارد که کاوش‌ها باید با پیوست حفاظتی انجام شوند. تخت سلیمان یکی از گسترده‌ترین حفاری‌های باستان‌شناسی را تجربه کرده است و بسیاری از آثار به‌دست‌آمده هنوز نیازمند مطالعه و نمایش هستند. ما باید ابتدا این آثار را ساماندهی کنیم و سپس به فکر کاوش‌های جدید باشیم. در دوره‌های قبلی اشیایی برای مطالعه به کشورهای مثل آلمان فرستاده شدند. متأسفانه هنوز بسیاری از این اشیاء و یا نتایج مطالعات آنها به کشور بازنگشته‌اند. ما تلاش داریم موزه‌ای درخور شأن این مجموعه راه‌اندازی کنیم تا این آثار ارزشمند در آنجا به نمایش دربیایند.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان تاکید کرد: بزرگ‌ترین چالش ما این است که بسیاری از پژوهش‌ها و حفاری‌های انجام‌شده هنوز به نتیجه نهایی نرسیده‌اند. به‌جای کاوش‌های جدید باید بر حفاظت، مرمت و ساماندهی آنچه تاکنون به‌دست‌آمده تمرکز کنیم و این آثار را به‌صورت شایسته به مردم معرفی کنیم. مگر در حال حاضر چه سوال جواب نداده‌ای داریم که باید در تخت سلیمان دنبال پاسخ آن بگردیم؟
«تخت سلیمان» یکی از محوطه‌های تاریخی ایران است که در نزدیکی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد. این مجموعه از آثار به‌جا مانده از دوران ساسانیان و حتی پیش از آن است و از نظر تاریخی و مذهبی اهمیت زیادی دارد و این مجموعه در دوران ساسانیان مرکز اصلی آیین زرتشتی و محل نگهداری آتش مقدس آذرگشسب بوده است.
این محوطه تاریخی در سال ۲۰۰۳ میلادی (۱۳۸۲ شمسی) در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
انتهای پیام
source