هانی رستگاران، فعال رسانه‌ای در یادداشتی نوشت: در دنیای امروز، فضای مجازی به یکی از مهم‌ترین بسترهای تعاملات اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده است. این فضا می‌تواند منبعی قدرتمند برای تبادل ایده‌ها و گفتمان‌های مختلف باشد، اما از سوی دیگر، امکان بهره‌برداری نادرست و ایجاد موج‌های مخرب نیز در آن وجود دارد. یکی از آخرین نمونه‌های این آسیب‌ها، موج‌سازی‌هایی است که اخیراً در مورد استان سمنان در فضای مجازی شکل گرفته است.
این موج‌ها نه تنها هویت فرهنگی و تاریخی این استان را به چالش کشیده‌اند، بلکه خطرات اجتماعی و فرهنگی زیادی را به دنبال داشته‌اند که می‌تواند آثار منفی آن در درازمدت بیشتر نمایان شود. فضای مجازی، محلی برای تبادل دیدگاه‌ها و تضارب تفکرات گوناگون میان اقشار و گروه‌های مختلف مردم است که به طور روزمره، زمان بیشتری از زندگی انسان‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. بر خلاف گذشت که نشریات مکتوب، روزنامه‌ها، جراید و بولتن‌ها وظیفه موج‌سازی در افکار را بر عهده داشتند، امروز سکوهای مختلف و رسانه‌های اجتماعی با کاربران عضو از طبقات متفاوت و از هر کجای جهان، فضای تبادل دیدگاه و تضارب آرا را برای همه‌ی اجزای جامعه به طور یکسان فراهم کردند تا سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی از گونه‌ی یک‌سویه و مونولوگ به چندسویه و دیالوگ تغییر یابد. اما این امکان فارغ از تمام فواید بی‌نظیری که می‌توانست داشته باشد، آسیب‌های جدی اجتماعی و فرهنگی را ایجاد کرده که نمی‌توان از آن غافل شد.
چند وقتی است در فضای مجازی یکی از بزرگ‌ترین این آسیب‌ها دیده می‌شود که به‌ظاهر نوعی موج‌سازی در رابطه با یک محدوده‌ی جغرافیایی در ایران است. اگر کاربر مستمر اینستاگرام یا توییتر باشید، حتماً دست‌کم یک‌بار در اکسپلورر یا تایم‌لاین با ویدئویی که مضمون «اصلاً مگه سمنان وجود داره؟» روبرو شدید. این موج اخیراً در حالی ایجاد شده که اینفلوئنسرهای به نام با میزان دنبال‌کننده بسیار بالا هم به این پویش پیوستند و هر یک با تکنیک‌های خاص خود، با نگاهی طنزآلود سناریویی برای ساخت محتوای تصویری یا متنی می‌سازند که از قطار این موج جا نمانند. موضوع تا جایی پیش می‌رود که در کلیپی، یکی از همین اشخاص به شهر سمنان سفر می‌کند، در میان مردم قدم می‌زند و از آنها سؤال می‌کند که «آیا شما سمنانی هستید؟» و عابران پاسخ منفی می‌دهد؛ بااین‌وصف شخص اینفلوئنسر این‌گونه استدلال می‌کند ملاحظه فرمودید که گفتم سمنان وجود ندارد! این روند تا جایی می‌توانست صرفاً به‌عنوان یک پروژه‌ی وایرال شده‌ی طنز محسوب شود تا اینکه موضوع تعطیلی ادارات و مدارس پیش آمد و کاربران فضای مجازی به انتشار تصویر نقشه‌ی سیاسی استان‌هایی که تعطیل شده‌اند پرداختند.
در اقدامی عجیب و شیطنت‌آمیز، یکی از مجموعه‌های خبری کشور مبادرت به نشر نقشه ایران به شکلی که به جای نام استان سمنان، استان مازندران را درج شده بود کرد که توسط برخی اینفلوئنسرهای فضای مجازی بازنشر شد. با انتشار این نقشه موجی از اعتراضات در میان اهالی و شهروندان استان سمنان ایجاد شد که برخی از آن مجموعه‌های خبری و فعالان فضای مجازی که دست به بازنشر آن نقشه مجعول کرده بودند را مجبور به عذرخواهی کرد.
اتاق فکر این پروژه هر کجا که باشد و با هر قصد و هدفی که مدیریت می‌شود، به‌احتمال فراوان یک نکته‌ی اساسی را فراموش کرده است؛ تاریخ و هویت قابل‌تغییر و دخل‌وتصرف نیست. قطع به‌یقین طراحان این بازی پلید مطالعه‌ی زیادی در مورد تاریخ و اصالت کهن دیار قومس ندارند و نمی‌دانند با چه سرزمین تاریخ‌سازی روبرو هستند. آنها حتمی در مورد مکان رویداد جنگ مهمان‌دوست در دامغان که موجب شکست سخت مهاجمان شرقی به کشور شد چیزی نشنیدند، بی شک نمی‌دانند یکی از نخستین تمدن‌های زیسته بشر نامش صددروازه است و نسبت به یکی از پنج مسجد منحصربه‌فرد سلطانی قاجار در سمنان ناآگاه‌اند. از شرق هفتمین استان پهناور ایران که مدفن سلطان العارفین بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی است، تا غرب این استان باشکوه و باصلابت که کاروان‌سرای جهانی قصر بهرام در آن جای گرفته است تا مرکزش که نخستین فناوری سنتی تقسیم آب را با قدمتی بیش از ۱۱۰۰ سال به نام خود ثبت کرده، همه‌وهمه تاریخی شگفت‌انگیز و انکارناپذیر است که این‌گونه بازی‌ها تغییری در شناسنامة هویتی آن ایجاد نمی‌شود.
به نظر می‌رسد برای جلوگیری از شکاف اجتماعی و التهابی که این قبیل اقدامات، دانسته یا نادانسته در جامعه ایجاد می‌کند، ضرورت مؤکد دارد تا با ورود نهادهای امنیتی و قوه قضاییه، از ادامة فضای سازی‌های مشابه در ارتباط با یک جغرافیای سیاسی و فرهنگی اصیل که همواره در تاریخ ایران نقش بی‌بدیل و مؤثری داشته جلوگیری شود تا موجبات ناامیدی و نگرانی مردمان استان سمنان یا هر نقطه دیگری از سرزمین عزیزمان فراهم نشود.
در نهایت، باید اذعان داشت که فضای مجازی، اگرچه فرصت‌های فراوانی برای تبادل نظر و آگاهی ایجاد کرده است، اما در صورتی که کنترل و نظارت لازم بر آن اعمال نشود، می‌تواند به بستری برای انتشار شایعات و تحریف واقعیت‌ها تبدیل شود. موج‌سازی‌هایی همچون آنچه در مورد استان سمنان مشاهده شد، نه تنها به هویت و تاریخ این منطقه آسیب می‌زند، بلکه در بلندمدت می‌تواند موجب ایجاد تفرقه و شکاف‌های اجتماعی شود.
برای جلوگیری از گسترش چنین اقداماتی، لازم است نهادهای مسئول با دقت و جدیت بیشتری به این موضوعات ورود کنند و ضمن ارتقاء آگاهی عمومی در خصوص حفظ کرامت و احترام به تمام مناطق کشور، اقدامات قانونی مناسب را در مقابله با انتشار اطلاعات نادرست و توهین‌آمیز انجام دهند. به همین ترتیب، با همکاری فعالان فضای مجازی و رسانه‌ها، می‌توان از بروز چنین بحران‌هایی پیشگیری کرده و از ایجاد آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی جلوگیری نمود. در این مسیر، توجه به تاریخ و فرهنگ غنی هر استان و احترام به تفاوت‌ها و ویژگی‌های خاص آن، باید در اولویت قرار گیرد تا همه مناطق ایران در محیطی امن و محترم در کنار یکدیگر رشد کنند.
انتهای پیام/
source