دلگرمی برای فعالان حوزه میراث‌ناملموس

آتوسا مومنی رییس مرکز میراث ناملموس تهران در یادداشتی نوشت: این نامگذاری مبارک که برای میراث‌داران این حوزه موجب مباهات و دلگرمی روزن افزون شد، امروز مارا بر آن داشته تا در کنار هم، آنچه را که در قلب ما جاری و در سنت‌ها و حافظه جمعی ما ساریست، در حالیکه ما را به گذشته پیوند می‌زند، اکنون ما را شکل می‌دهد و آینده ما را هدایت می‌کند آن را در شکوهی به قامت تنوع فرهنگ بشری جشن بگیریم. میراث‌فرهنگی ناملموس پدیده‌ای نیست که بتوان آن را لمس کرد و یا آن‌را در جایی نگهداری کرد، اما در همه جای هستی ما وجود دارد. در داستان‌ها، موسیقی ها، آواها و نواها، آیین‌ها و جشنواره‌ها و هنرهای سنتی و صنایع‌دستی در دانش‌ها و مهارت‌هایی که نسل به نسل منتقل می‌شوند. این تجلیات زنده فرهنگی مبین کیستی ما و چیستی و چرایی ارزش‌های هویتی ماست.

وقتی که به عزمی برای تجلیل از میراث ناملموس در جامعه خود گام بر داشته‌ایم به یاد داشته باشیم که این وجه از میراث فرهنگی به مثابه آثار یادمانی و موزه‌ای و یا محدود به کتاب‌های تاریخی نیست. این میراثی زنده و پویاست، که در پیوند با هر نسلی در حال تکامل است و با حفظ ریشه‌های خود با دنیای مدرن سازگار می‌شود. در یک چشم‌انداز جهانی که به سرعت در حال تغییر است، میراث فرهنگی ناملموس ما یادآور انسانیت مشترک ما و تنوع غنی فرهنگ‌هایی است که جهان پیرامون ما را تشکیل می‌دهند. هر آداب و هر سنتی، چه بزرگ و چه کوچک، داستانی منحصر به فرد را بیان می‌کند که در منظومه جورچین زیبای تجربه بشری، نقش و طرح بی همتای خود را داراست.

در این مجال چنین بزرگداشتی را نمی‌توان تنها یک جشن پنداشت چرا که در سایه آن مسئولیتی خطیر را بر عهده گرفته ایم لذا می‌باستی به بحران‌های احتمالی حادث بر آن به جد بیاندیشیم. جهانی شدن و مدرنیزه شدن، در عین حال که پیشرفت را به همراه دارد، آداب و رسومی را که در طی هزاره ها و قرن‌ها منتقل شده است، تهدید می‌کند. در این میدان می‌بایستی اطمینان حاصل کنیم که این پدیده‌ها نه تنها بقا میابند، بلکه رشد می‌کنند و در پاسخ به نیاز جوامع در دهلیز زمان خود را بازآفرینی و آماده انتقال به مخاطب جدید می‌سازند. حفاظت از میراث‌فرهنگی ناملموس چیزی فراتر از حفاظت از میراث گذشته است چراکه به توانمندسازی جوامع، پرورش خلاقیت و حفظ تنوع فرهنگی برای نسل‌های آینده می‌انجامد.

در روز جهانی میراث‌فرهنگی ناملموس، می‌بایستی متعهد شویم که مواریث زنده بشری که ضربان قلب فرهنگ‌های متنوع هستند را جشن بگیریم، از آنها پاسداری کنیم و نمودهای پاسخگو به نیاز جامعه امروز را به اشتراک بگذاریم تا در راستای تضمینی معتبر، مواریث گران‌بهای بشری را منبع هویت، الهام و افتخار برای نسل‌های آینده بشناسیم و در هدایت آنها به نسل آتی بکوشیم.

امروز در هزاره سوم جهان، میراث فرهنگی ناملموس، تفاهم و گفت‌وگو بین جوامع مختلف را تقویت می‌کند و صلح و انسجام اجتماعی را ارتقا می‌دهد و اینگونه است که در سایه  حفظ و تجلیل از تنوع فرهنگی، احترام متقابل نهادینه می‌گردد و درپی آن چالش‌ها محو و ره‌یافتها آشکار می‌شوند و ترویج و انتقال بین نسلی نمودهای فرهنگی منتج به حفظ یک رابطه متعادل بین انسان و طبیعت می‌شود و النهایه در زیست محیطی امن، حیات اجتماعی پایداری تداوم می‌یابد. قدرت نرمی که در سازگاری میراث ناملموس نهفته است، تضمین کننده حیات نمادها و نمودهای فرهنگی می‌شود که در پیوند با حفظ هویت اصلی خود در مسیر تکامل و در عین پاسخگویی به محیط و مخاطب هم نسل خود، نقش‌آفرین خواهد شد و این فرایند نسلها را در حافظه‌ای مشترک به یکدیگر می‌پیونداند تا در پرورش احساس تعلق و تداوم، حتی در جوامعی که به سرعت در حال تغییر هستند نقش کلیدی خود را ایفا کنند. از سویی دیگر این وجه از میراث بشری اگر چه ممکن است شکننده به نظر برسند، اما تداوم آرام آن قدرت عمیق و پایدارش را آشکار می‌کند و حکمتی را منتقل می‌سازد که پایه‌های اخلاقی یک جامعه را شکل می‌دهد.

همانگونه که پیشتر اشاره شد این گنجینه‌های فرهنگی، اگرچه اغلب در عرصه سیاسی جهانی دیده و شنیده نمی‌شوند، اما به عنوان ابزار کارآمدی در قدرت نرم عمل می‌کنند. آنها روابط بین ملت‌ها را شکل می‌دهند، درک متقابل را تقویت می‌کنند و متضمن صلح و توسعه پایدار می‌گردند. جهان امروز که با تنش‌های ژئوپلیتیکی، بحران‌های مهاجرت و چالش‌های اقتصادی روبروست، نمی‌تواند ارزش این میراث فرهنگی سیال و زنده را نادیده بگیرد. چرا که این پدیده های مرز نورد به ما انسانیت مشترک و ارتباط متقابل ما به عنوان شهروندان جهان را یادآوری می‌کنند.

دیپلماسی فرهنگی بخش مهمی از روابط بین‌الملل است. در حالی که دیپلماسی سنتی اغلب بر توافقات سیاسی و سیاست‌های اقتصادی تمرکز دارد، دیپلماسی فرهنگی از قدرت ایده‌ها، سنت‌ها و ارزش‌ها برای ایجاد پل‌هایی بین ملت‌ها استفاده می‌کند. میراث‌فرهنگی ناملموس هسته اصلی این تلاش است و به کشورها اجازه می‌دهد تا هویت خود را نه از طریق زور یا اجبار، بلکه از طریق جنبه‌های غنی و مثبت فرهنگ خود نشان دهند. صلح فقط نبود جنگ نیست، بلکه وجود احترام متقابل، اعتماد و همکاری است. زمانی که ملت‌ها در تبادل فرهنگی شرکت می‌کنند و میراث ناملموس خود را به اشتراک می‌گذارند، بذرهای صلح طولانی‌مدت را می‌کارند.

به عنوان مثال، برنامه های یونسکو در زمینه حفاظت از میراث ناملموس، جوامع را در سراسر مرزها به هم متصل ساخته و گفتگو و همکاری میان آنها را تشویق می‌کند. وقتی یاد می‌گیریم که منحصر به فرد بودن یک فرهنگ دیگر را قدر بدانیم، یعنی پیشتر آموخته‌ایم قدر فرهنگ خود را به درستی بدانیم و در انتقال آن به آیندگان لحظه ای دچار غفلت نشویم.

به یمن این ابتکارات، دیپلماسی فرهنگی می‌تواند حتی به آشتی پس از جنگ و با بازگرداندن حس هویت و غرور به جوامع آسیب دیده کمک شایانی کند. در جاهایی که جنگ جوامع را از هم پاشیده است، میراث فرهنگی ناملموس می‌تواند نقش مهمی در بازسازی جوامع و التیام زخم‌های گذشته داشته باشد.

از سویی دیگر میراث فرهنگی ناملموس نه تنها برای دیپلماسی و صلح مهم است، بلکه خود محرک توسعه پایدار است. جوامعی که سنت‌های خود را حفظ کرده و جشن می‌گیرند، در برابر چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی انعطاف‌پذیرتر هستند. پاسداری از میراث فرهنگی  ناملموس از معیشت به ویژه در حوزه های هنر و صنایع‌دستی، گردشگری و کشاورزی حمایت می‌کند.

در بسیاری از کشورها، دانش سنتی مدیریت منابع طبیعی عمیقاً در شیوه‌های محلی، کارکردی موثر ارائه میکنند. در جریان حفاظت و ترویج این شیوه‌ها، توسعه پایداری تقویت می‌شود که هم محیط‌زیست و هم جوامع محلی را در ادبیات تکریم خود جای می‌دهد. به عنوان مثال، دانش بومی در مورد تنوع‌زیستی و سازگاری با آب و هوا می‌تواند راه‌حل‌های حیاتی برای چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی را ارائه دهد.

امروز زمان آن رسیده است درحالیکه که روز جهانی میراث فرهنگی ناملموس را گرامی می‌داریم، باور کنیم این میراث فقط یادگاری از گذشته نیست، بلکه نیرویی پویا است که حال و آینده ما را شکل می‌دهد.

این وجه از میراث که معرف خرد و دانایی انسان در طول تاریخ بشریت است منبع قدرت نرمی است که می تواند دیپلماسی را غنا ببخشد، صلح را تقویت کند و پیشران توسعه پایدارگردد. در جهانی که با چالش‌های پیچیده مواجه است، میراث فرهنگی ناملموس ما قدرت پایدار خلاقیت، انعطاف‌پذیری و اتحاد میان انسانها را به ما یادآوری می‌کند.

اکنون در پی دو دهه تحقیق، شناسایی آگاه‌ افزایی، مستندسازی، ظرقیت سازی و تبادل تجارب میان جوامع فرهنگی جهان که در قامت دولتها و ملتها در سایه قانون جهانی پاسداری ازمیراث زنده ی بشری شاهکارهای هویتی و نمودهای فرهنگی صلح آفرین و توسعه ساز خود در فهارست معرف ، واجد پاسداری فوری و اقدامات موفق احیاگرانه به مثانه میراث بشری به اشتراک گذارده اند و در برون رفت از چالشهای پیش رو از قبیل تکنولوژی،جنگ، مهاجرتها و تغییرات اقلیمی و سوانح ناشی از آن و….  تجربه شیرین مبادله ی فرهنگی را به کام یکدیگر چشانیده اند میبایستی میراث فرهنگی ناملموس را منبعی برای شفا و آشتی ، و صلح و توسعه پایدار به رسمیت بشناسیم و در برکشیدن تمامی نمادها و نمودهای پنجگانه ی آن گنجینه هویتی خود را در سیاهه هایی ماندگار بسان چراغ راهی برای آیندگان روشن سازیم.

مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث ناملموس در آسیای غربی و مرکزی یونسکو مفتخر است  که نامگذاری این روز جهانی را به ملت عزیز ایران و دیگر ملتها  جهان و دولتهای محترمشان که در همکاری و همراهی یکدیگر برای صیانت و انتقال بین نسلی میراث زنده ی بشری عزم و اهتمامی جدی را بکار بسته‌اند تبریک و تهنیت عرض نماید. مرکز میراث‌ناملموس تهران ضمن آنکه اجرایی سازی کنوانسیون پاسداری از میراث ناملموس بشری را با گستره ای بالغ بر شمول ۲۴ کشور منطقه در دستور کار خود دارد، در راستای آگاهی افزایی، ظرفیت سازی و شبکه سازی میان مجریان این کنواسیون،  ضمن آموزش کشورهای عضو در راستای پاسداری، ترویج و انتقال بین نسلی میراث زنده و جاری در این منطقه به غایت فرهنگی و هویتمند، اهتمامی جدی را بکار بسته، و توانسته به حمایت وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دستاوردهایی فراخور شان کشور عزیزمان ایران این سرزمین ریشه ها را نیز به کارنامه خود اضافه کند. 

باشد که با تمسک به میراث فرهنگی ناملموس در مسیر صلح و پیشرفت پایداربیش از پیش همساز و همنوا شویم.

انتهای پیام/