بازآفرینی روح پهلوانی در عصر فراموشی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛  اگر در گذشته نام پهلوان با صفاتی، چون جوانمردی، اخلاق، بخشش و مردم‌داری گره خورده بود، امروز در جهان پرسرعت و رسانه‌زده ما، این واژه گاه به حاشیه رفته است. سینمای ایران، به‌ویژه در ژانر مستند، کمتر توانسته بازتاب‌دهنده «روح پهلوانی» به‌عنوان یک مؤلفه فرهنگی و تربیتی باشد.

در چنین شرایطی، ظهور آثاری همچون شگرد محصول مرکز مستند سوره، بار دیگر یادآور این حقیقت است که ورزش و پهلوانی، نه تنها بخشی از فرهنگ ملی ما بلکه یکی از اصیل‌ترین مسیر‌های بازسازی هویت جمعی ایرانیان است.

در این مستند، کشتی که به‌حق می‌توان آن را میراث ناملموس فرهنگ ایرانی دانست نه فقط به عنوان یک رشته ورزشی بلکه به مثابه یک زبان فرهنگی روایت می‌شود. «شگرد» به ما یادآوری می‌کند که کشتی، تنها میدان زورآزمایی جسم‌ها نیست، بلکه عرصه آزمون روح‌هاست؛ جایی که مفاهیمی همچون شرافت، ایثار و انسانیت معنا می‌یابند.

جواد اندیشه، مربی گمنامی که در محله‌ سیدآباد گنبدکاووس، نوجوانان محروم را گرد هم می‌آورد تا از مسیر کشتی، راهی به سوی خودباوری بیابند، در واقع وارث همان سنت کهن پهلوانی ایرانی است که از دوران پوریای ولی تا امروز، در تار و پود فرهنگ ما جریان دارد.

در بطن روایت «شگرد»، ایده‌ای مهم نهفته است: اینکه ورزش می‌تواند مأمن اخلاق، تربیت و امید باشد. شاید همین رویکرد است که باعث شده مرکز مستند سوره در سال‌های اخیر به بازآفرینی چنین روایت‌هایی اهتمام ورزد. این مرکز با درک ضرورت فرهنگی و اجتماعی بازنمایی ورزش، در پی آن است که از ورزش نه به عنوان «موضوع»، بلکه به عنوان «مسیر» برای بیان ارزش‌های انسانی بهره گیرد. تولید مستندهایی، چون شگرد و نیز پروژه‌های تازه‌ای مانند مستند فوتسال بانوان که به زودی در جشنواره سینما حقیقت رونمایی خواهد شد، نشانگر تداوم این نگاه است.

در تاریخ فرهنگی ایران، ورزش همواره جایگاهی فراتر از یک رقابت فیزیکی داشته است. از آیین‌های زورخانه‌ای و فتوت‌نامه‌ها تا آموزه‌های دینی، ورزشکار کسی است که جسم و جانش را در خدمت تعالی روح قرار دهد. پیامبر اسلام (ص) در احادیث متعددی مردم را به ورزش، سلامت و آمادگی جسمی دعوت کرده‌اند و در ادبیات ما نیز، پهلوانی همیشه هم‌نشین اخلاق بوده است. آنچه در جامعه امروز ما اهمیت دارد، احیای همین روحیه فراموش شده است؛ روحیه‌ای که در فیلم شگرد به زیبایی بازتاب یافته است.

مرکز مستند سوره، در این میان، نقشی فراتر از یک نهاد تولیدی ایفا می‌کند. مأموریت این مرکز، بازآفرینی روایات اصیل و انسانی از درون جامعه است؛ روایت‌هایی که بتوانند با مردم ارتباط برقرار کنند و اعتماد از دست‌رفته فرهنگی را احیا سازند. اگر نهاد‌های فرهنگی بتوانند همچون سوره، میان ورزش و فرهنگ پیوندی عمیق ایجاد کنند، نتیجه چیزی فراتر از یک اثر هنری خواهد بود: بازسازی «فرهنگ پهلوانی» در بستر جامعه‌ی معاصر.

نکته مهم‌تر در «شگرد»، پیوند میان اراده فردی و ساختار جمعی است. جواد اندیشه، مربی محلی که بدون حمایت نهاد‌های بزرگ به کارش ادامه می‌دهد، به نوعی تصویر مصغر از جامعه فرهنگی ایران است؛ جامعه‌ای که با کمبود امکانات، اما با انگیزه درونی، مسیر رشد را ادامه می‌دهد. مرکز مستند سوره با ثبت این روایت‌ها، در واقع حافظ حافظه فرهنگی ملت است و یادآور می‌شود که پهلوانی هنوز زنده است، تنها باید دیده شود.

از این منظر، «شگرد» نه تنها یک مستند ورزشی، بلکه نوعی بیانیه فرهنگی است؛ دعوتی به بازگشت به ریشه‌ها، به اصالت ارزش‌هایی که در روزگار هیاهو و رقابت‌های سطحی، کمتر مجال بروز دارند. فیلم، جوانان امروز را به شناخت مفهوم واقعی قهرمانی فرا می‌خواند؛ قهرمانی نه در سکو‌های جهانی، بلکه در میدان زندگی، در وفاداری، در خدمت و در ایمان به انسان.

در پایان، باید گفت که توجه مرکز مستند سوره به چنین سوژه‌هایی، نشانه بلوغ فرهنگی و درک درست از رسالت سینمای مستند است؛ سینمایی که می‌تواند همچون ورزش، عامل همبستگی، امید و خودباوری در جامعه باشد.

در روزگاری که بسیاری از محصولات رسانه‌ای بر مبنای جنجال و هیاهو شکل می‌گیرند، «شگرد» با سادگی و صداقتش، بار دیگر نشان می‌دهد که پهلوانی و انسانیت، هنوز هم می‌توانند به زیباترین زبان ممکن روایت شوند.

انتهای پیام/