زردچوبه یک ادویه‌ی زرد-نارنجی است که خاستگاه‌ی آن به جنوب آسیا برمی‌گردد. در هند و خاورمیانه از این ادویه‌ی محبوب برای تهیه‌ی بسیاری از غذاها استفاده می‌شود. کاربرد زردچوبه به آشپزی محدود نمی‌شود و این روزها استفاده از مکمل‌های حاوی زردچوبه یا کورکومین (ماده‌ی اصلی فعال آن) رواج پیدا کرده است. با این حال، بعضی از کارشناسان در مورد عوارض زردچوبه و کورکومین ابراز نگرانی می‌کنند و معتقدند که مصرف مکمل آن‌ها برای همه‌ی افراد مناسب نیست.
صدها سال است که مردم به‌طور سنتی از زردچوبه برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. در طب جدید هم فواید زردچوبه به‌طور گسترده بررسی شده است و محققان به خواص آن در کاهش التهاب و حفظ سلامت قلب پی برده‌اند. معمولاً مصرف زردچوبه در مقادیر کم، یعنی میزانی که در آشپزی استفاده می‌شود، هیچ مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. اما دوزهای بالاتر آن زمانی که برای مدت طولانی مصرف می‌شوند، ممکن است به بدن آسیب برسانند. منظور از دوزهای بالا، استفاده از زردچوبه به صورت مکمل است. اگر می‌خواهید با عوارض زردچوبه آشنا شوید، تا پایان این مقاله همراه‌ی ما بمانید.
زردچوبه که با نام علمی Curcuma longa هم شناخته می‌شود، یک ادویه‌ی هندی، گیاهی دارویی و رنگ خوراکی است که به خانواده‌ی زنجبیل تعلق دارد. این ادویه طعم تلخ و فلفلی دارد و تقریباً تمام زردچوبه‌ی جهان در هند کشت و مصرف می‌شود. ساقه‌های زیرزمینی زردچوبه که ریزوم (Rhizome) نامیده می‌شوند، به رنگ نارنجی یا زرد روشن هستند. معمولاً ریزوم‌ها خشک شده و به صورت پودر در می‌آیند.
زردچوبه عمدتاً از نشاسته و فیبر که جزء کربوهیدرات‌ها طبقه‌بندی می‌شوند، تشکیل شده است. با این حال، مانند سایر ادویه‌ها حاوی ترکیبات گیاهی و مواد مغذی متعددی است. ساقه‌های زیرزمینی هم سرشار از ترکیبات گیاهی به نام کورکومینوئید (Curcuminoid) هستند.
کورکومینوئیدها ترکیبات فعال اصلی زردچوبه هستند که رنگ زرد-نارنجی زردچوبه و بیشتر خواص آن از آن‌ها ناشی می‌شود. کورکومینوئیدی که به‌طور گسترده در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، کورکومین (Curcumin) است که حدود ۴ درصد زردچوبه را تشکیل می‌دهد.
معمولاً پودرهای زردچوبه یا کورکومین تجاری حاوی مواد افزودنی از جمله دی اکسید سیلیکون هستند. بعضی از پودرهای زردچوبه‌ی ارزان قیمت هم ممکن است حاوی مواد افزودنی غیرمجاز باشند که روی برچسب محصول به آن‌ها اشاره نشده است. به این نوع زردچوبه‌ها، زردچوبه‌ی تقلبی می‌گویند که در ادامه‌ی مطلب بیشتر به آن می‌پردازیم.
زردچوبه به‌عنوان ادویه و رنگ خوراکی استفاده می‌شود و به غذاها طعم و رنگ می‌بخشد. علاوه براین، بعضی از مردم از زردچوبه به خاطر فوایدی که برای سلامتی دارد، استفاده می‌کنند. تقریباً همه‌ی ویژگی‌ها و خواص زردچوبه به کورکومین، ماده‌ی اصلی فعال آن، نسبت داده می‌شود. مصرف مکمل کورکومین فواید زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
به‌طور کلی، هم زردچوبه و هم ماده‌ی فعال اصلی آن یعنی کورکومین بی‌خطر و بدون عوارض جانبی جدی تلقی می‌شوند. با این حال، ممکن است بعضی از افراد با مصرف دوزهای بالا به شکل مکمل، عوارض جانبی را تجربه کنند.
زردچوبه حاوی حدود ۲ درصد اگزالات است. در دوزهای بالا، این میزان اگزالات ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه در افراد مستعد شود. علاوه بر این، همه‌ی پودرهای تجاری زردچوبه خالص نیستند و بعضی از آن‌ها تقلبی هستند؛ یعنی به آن‌ها موارد ارزان‌تر و بالقوه سمی اضافه شده که در برچسب محصول نام آن‌ها ذکر نشده است.
مطالعات نشان می‌دهد که پودر زردچوبه‌ی تجاری ممکن است حاوی پرکننده‌هایی (Filler) مانند نشاسته‌ی کاساوا، جو، آرد گندم یا چاودار باشد. در افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن یا بیماری سلیاک، خوردن زردچوبه‌ی حاوی آرد گندم، جو یا چاودار می‌تواند علائم نامطلوبی را ایجاد کند.
بعضی از پودرهای زردچوبه هم ممکن است حاوی رنگ‌های خوراکی غیرقابل اعتمادی باشند که وقتی پودر با آرد مخلوط می‌شود، برای بهبود رنگ به آن اضافه می‌شوند. یکی از رنگ‌های خوراکی که اغلب در هند استفاده می‌شود، متانیل زرد است که زرد اسیدی ۳۶ هم نامیده می‌شود. مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که مصرف زیاد متانیل زرد ممکن است باعث سرطان و آسیب عصبی شود. اگرچه اثرات سمی متانیل زرد در انسان بررسی نشده است، اما استفاده از آن در ایالات متحده و اروپا غیرقانونی است.
علاوه بر این، ممکن است بعضی از پودرهای زردچوبه سرشار از سرب باشند. سرب یک فلز سنگین است که برای بدن، به‌خصوص برای سیستم عصبی، سمی است.
معمولاً زردچوبه‌ی موجود در رژیم غذایی تأثیر قابل توجهی بر نحوه‌ی پردازش داروها توسط بدن ندارد. اما تحقیقات درباره‌ی عوارض زردچوبه نشان می‌دهد که مکمل آن می‌تواند با عملکرد بعضی از داروها تداخل داشته باشد یا باعث افزایش عملکرد آن‌ها شود. به‌عنوان مثال، زردچوبه دارای اثر ضدانعقادی است، به این معنی که می‌تواند در لخته شدن خون اختلال ایجاد کند. بنابراین، مصرف آن همراه با داروهای ضدانعقاد یا رقیق‌کننده‌ی خون مانند آسپرین (Aspirin)، کلوپیدوگرل (Clopidogrel) یا وارفارین (Warfarin) می‌تواند اثرات این داروها را افزایش داده و به خونریزی بیش از حد منجر شود.
زردچوبه می‌تواند قند خون را کاهش دهد و به همین دلیل ممکن است اثرات داروهای ضددیابت یا انسولین تزریقی را تقویت کند. علاوه بر این، در کاهش فشار خون مؤثر است و باعث افزایش اثر داروهای ضدفشار خون می‌شود. همچنین با افزایش سطح اسید معده به هضم کمک کند و درنتیجه ممکن است اثر داروهای آنتی اسید (ضداسید) را مهار کند. برای اینکه احتمال بروز عوارض زردچوبه را به حداقل برسانید، قبل از مصرف مکمل آن با پزشک صحبت کنید تا مطمئن شوید که با داروهای مصرفی‌تان تداخل نداشته باشد.
مکمل‌های کورکومین بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند و تاکنون از مصرف آن‌ها در دوزهای پایین عارضه‌ی خاصی گزارش نشده است. یک مطالعه‌ی قدیمی روی ۱۰ بزرگسال نشان داد که مصرف ۴۹۰ میلی‌گرم کورکومین در روز به مدت یک هفته بدون عارضه است. در یک مطالعه‌ی جدید هم مشاهده شد که مصرف حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کورکومین در روز به بروز عوارض جانبی ظاهری منجر نمی‌شود. با این حال، ممکن است بخش کوچکی از مردم با مصرف دوزهای بالاتر کورکومین به عوارض جانبی خفیف دچار شوند که شامل موارد زیر می‌شود:
مطالعات انجام شده روی موش نشان می‌دهد که مصرف بسیار بالای کورکومین (بیش از ۲۶۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کند که شامل افزایش اندازه‌ی کبد، زخم معده، التهاب و افزایش خطر ابتلا به سرطان روده یا کبد می‌شود.
در مطالعات انسانی اثرات مصرف طولانی‌مدت کورکومین بررسی نشده است، اما در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مصرف کم کورکومین در کوتاه‌مدت برای انسان با عوارض جدی همراه باشد.
اگرچه کورکومین بی‌خطر است، اما بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است روی نحوه‌ی پردازش بعضی از داروها توسط بدن تأثیر بگذارد، از جمله:
در یک مطالعه مشاهده شد که مکمل‌های کورکومین ژنی را القا می‌کنند که می‌تواند باعث کاهش سطوح بعضی از داروهای ضدافسردگی و ضد‌روان‌پریشی شود. در یک مطالعه‌ی حیوانی هم کورکومین اثرات ضدافسردگی فلوکستین (fluoxetine) را افزایش داد. همچنین ممکن است کورکومین میزان سولفاسالازین (Sulfasalazine) را افزایش دهد. سولفاسالازین یک داروی ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARD) است که برای درمان روماتیسم و کولیت اولسراتیو تجویز می‌شود.
شواهد حاکی از آن است که کورکومین می‌تواند فعالیت ضدسرطانی داروهای مورد استفاده برای شیمی‌درمانی را مهار کند. بنابراین کسانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، باید قبل از مصرف کورکومین با پزشک خود مشورت کنند.
کورکومین اثر ضدانعقادی دارد و مصرف آن همراه با داروهای ضدانعقاد یا رقیق‌کننده‌ی خون مانند آسپرین، کلوپیدوگرل یا وارفارین به به خونریزی شدید منجر می‌شود. علاوه بر این، می‌تواند باعث کاهش قند خون و فشار خون و افزایش سطح اسید معده شود. به همین دلیل، ممکن است با انسولین تزریقی و سایر داروهای ضددیابت، داروهای ضدفشار خون و آنتی اسیدها تداخل داشته باشد.
تحقیقات در مورد تداخلات دارویی کورکومین محدود است و شواهد کافی برای گفتن اینکه آیا مکمل‌های کورکومین می‌توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند یا خیر، وجود ندارد. اگر از داروی خاصی استفاده می‌کنید، قبل از مصرف مکمل‌های کورکومین با پزشک خود مشورت کنید.
هیچ توصیه یا دستورالعمل رسمی برای مصرف زردچوبه وجود ندارد و حداکثر میزان مصرف قابل تحمل آن مشخص نشده است. اما به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، میزان مصرف مکمل‌ها نباید بیش از دوز توصیه شده روی برچسب محصول باشد. با این حال، در مورد کورکومین تعدادی دستورالعمل رسمی وجود دارد. کمیته‌ی مشترک FAO/WHO (سازمان جهانی بهداشت و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد) میزان مصرف قابل قبول روزانه را ۳ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تعیین کرده است.
با این حال، یک پژوهش قدیمی نشان می‌دهد که کورکومین در دوزهای ۳۶۰۰ تا ۸۰۰۰ میلی‌گرم عارضه‌ی جانبی جدی ایجاد نمی‌کند. نتایج مطالعه‌ی دیگری هم نشان می‌دهد که دوزهای ۱۲۰۰۰ میلی‌گرمی به خوبی تحمل می‌شوند. اگر می‌خواهید از عوارض زردچوبه و کورکومین در امان باشید، قبل از تصمیم‌گیری در مورد میزان مصرف مکمل با پزشک صحبت کنید.
بعضی از پودرهای زردچوبه حاوی افزودنی‌ها و پرکننده‌های ارزان قیمتی هستند که روی برچسب محصول ذکر نشده‌اند. شناسایی این پودرهای تقلبی بدون تجزیه و تحلیل شیمیایی دشوار است. بنابراین، بهتر است محصولاتی را انتخاب کنید که علامت استاندارد داشته و توسط وزارت بهداشت تأیید شده‌اند. اگر از مکمل‌های زردچوبه یا کورکومین استفاده می‌کنید، آن‌ها را از داروخانه‌های معتبر بخرید.
زردچوبه فواید زیادی برای سلامتی دارد و می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش التهاب و حفظ سلامت قلب، عروق و اعصاب کمک کند. استفاده از زردچوبه برای طبخ غذاها و بهبود رنگ و طعم آن‌ها راهی عالی و بی‌خطر برای بهره‌مندی از مزایای این ادویه‌ی محبوب به شمار می‌رود.
بررسی عوارض زردچوبه نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های زردچوبه و کورکومین در دوزهای پایین عارضه‌ی جانبی مهمی ندارد. با این حال، ممکن است بعضی از افراد با مصرف دوزهای بالا دچار مشکلات خفیفی مانند سردرد یا اسهال شوند. به خاطر داشته باشید که زردچوبه‌های تقلبی کیفیت پایینی دارند و ممکن است به دلیل داشتن پرکننده‌هایی مانند نشاسته‌ی گندم باعث ایجاد علائم نامطلوب در افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن شوند.
مکمل‌های کورکومین می‌توانند با سایر داروهایی که مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشند. اگر در حال حاضر بیمار هستید یا از داروهای دیگری مانند رقیق‌کننده‌های خون، انسولین یا داروهای ضدفشار خون استفاده می‌کنید، قبل از مصرف هر نوع مکملی با پزشک خود مشورت کنید.
منبع: healthline