مراقبت از یک کودک بیمار می‌تواند برای همه‌ی اعضای خانواده، به‌خصوص والدین، با استرس و نگرانی همراه باشد. خوشبختانه، والدین می‌توانند بسیاری از بیماری‌های خفیف کودکان را با درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه درمان کنند.
این مقاله از دیجی‌کالا مگ به رایج‌ترین بیماری‌های کودکان و نحوه‌ی درمان آن‌ها با روش‌های خانگی اختصاص دارد. ذکر این نکته ضروری است که باید قبل از مصرف هر نوع داروی شیمیایی یا گیاهی و مکمل غذایی با پزشک اطفال مشورت کنید و تمام درمان‌های خانگی را که قصد دارید برای کودک خود استفاده کنید، به او اطلاع دهید.
در بیشتر موارد، به سختی می‌توان سرماخوردگی و آنفولانزا را از هم تشخیص داد. به‌طور کلی کودکان مبتلا به آنفولانزا علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند و دچار مشکلاتی مثل خستگی، لرز، درد عضلانی، سردرد و تب بالا می‌شوند. اگر فکر می‌کنید فرزندتان آنفولانزا دارد، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. مصرف دارو ظرف یک یا دو روز پس از شروع علائم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
استفاده از داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه‌ی بدون نسخه برای کودکان زیر چهار سال ممنوع است. در کودکان خردسال استراحت کردن، نوشیدن مایعات فراوان و استفاده از رطوبت‌ساز یا دستگاه‌ی بخور و نتی پات (neti pot) به درمان سرماخوردگی و عفونت سینوسی کمک می‌کند.
پس از ۴ سالگی، برای مصرف داروهای سرماخوردگی باید از پزشک اجازه بگیرید و دستورالعمل‌ها را به‌دقت دنبال کنید. به خاطر داشته باشید که نباید داروهای ساخته شده برای بزرگسالان و آسپرین را به کودک خود بدهید.
گاهی اوقات، کودکان مبتلا به به آنفولانزا دچار استفراغ یا اسهال می‌شوند و به همین دلیل مایعات زیادی از دست می‌دهند. در این شرایط از کودک بخواهید که آب یا محلول حاوی الکترولیت (مثل ORS) بنوشد. مصرف نوشابه، آبمیوه و نوشیدنی ورزشی می‌تواند اسهال را بدتر کند.
اگر کودک شما به اندازه‌ی کافی مایعات نمی‌نوشد، حجم ادرارش کاهش یافته یا به‌شدت بیمار به نظر می‌رسد، به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک مبتلا به اسهال دچار کم‌آبی نشود یا استفراغ نکند، می‌تواند به غذا خوردن ادامه دهد. فقط لازم است حجم هر وعده غذا را کم کنید و به او مایعات بیشتری بدهید.
تب واکنش طبیعی بدن برای مبارزه با عفونت است. با این حال، ابتلا به آن می‌تواند برای کودک آزاردهنده باشد. اگر فرزندتان تب دارد، به او یک لباس خنک بپوشانید، او را در یک اتاق خنک قرار دهید و روی پیشانی و گردنش یک دستمال تمیز و مرطوب بگذارید.
بسیاری از کودکان برای پایین آوردن تب به دارو نیاز ندارند، اما برای بعضی از آن‌ها مصرف استامینوفن (acetaminophen) و ایبوپروفن (ibuprofen) مفید است. قبل از دادن هر دارویی به کودک کمتر از دو سال با پزشک مشورت کرده و از دستورالعمل‌ها به‌دقت پیروی کنید. ایبوپروفن را به شیرخواران کمتر از ۶ ماه ندهید.
گرفتنی بینی کودک را با استفاده از پوار یا ساکشن بینی برطرف کنید. سه قطره سالین یا آب گرم در هر سوراخ بینی بریزید تا مخاط نرم شود، سپس یک دقیقه صبر کنید و آن را بیرون بکشید. سر تخت کودک خود را ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر بالا بیاورید تا نفس کشیدن برای او آسان شود. استفاده از دستگاه‌ی بخور یا رطوبت‌ساز سرد هم می‌تواند به رفع گرفتگی بینی کمک کند.
آب گوشت و چای گرم به تسکین گلو درد کمک می‌کند. اگر سن کودک شما هشت سال به بالا است، می‌تواند دو بار در روز آب نمک گرم غرغره کند تا بهبود یابد. داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن هم می‌توانند درد را کاهش دهند.
اینکه سرفه به درمان نیاز دارد یا خیر، به سن کودک و شدت سرفه بستگی دارد. سرفه‌ای که آزاردهنده است و خواب کودک را مختل می‌کند، باید مورد توجه قرار گیرد. به کودک ۶ ماهه تا یک ساله مایعات گرم و شفاف مانند آب سیب رقیق شده یا آب بدهید. اگر کودک شما بزرگ‌تر از یک سال است، عسل به رفع سرفه‌های شبانه کمک می‌کند. کودکان ۶ سال به بالا می‌توانند از قطره یا آبنبات‌های مکیدنی ضدسرفه استفاده کنند.
بخار آب گرم هم برای رفع سرفه مفید است. از کودک‌تان بخواهید بخار حاصل از دوش آب گرم را تنفس کند یا در اتاقش یک رطوب‌ساز یا دستگاه‌ی بخور قرار دهید.
اگر زنبور فرزندتان را نیش زد، ابتدا نیش را با لبه‌ی کارت اعتباری بردارید. بعد از آن، می‌توانید به سراغ درمان‌های خانگی بروید که شامل کمپرس سرد، محلول نرم‌کننده‌ی گوشت، خمیر جوش شیرین یا استروئید موضعی می‌شود. برای تهیه‌ی محلول نرم‌کننده‌ی گوشت، یک قسمت نرم‌کننده‌ی گوشت را با چهار قسمت آب مخلوط کرده و با پنبه به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی محل نیش بمالید.
در رژیم غذایی کودک مقدار فیبر را افزایش و میزان مصرف غذاهای پرچرب را کاهش دهید و او را به ورزش کردن تشویق کنید. در صورت لزوم می‌توانید با مشورت پزشک از نرم‌کننده‌ی مدفوع استفاده کنید.
بیماری کلاه‌ی گهواره (Cradle cap)، یک بیماری خفیف است که باعث ایجاد فلس روی پوست سر شیرخواران شده و معمولاً با افزایش سن برطرف می‌شود. درمان‌های خانگی مفید عبارتند از: استفاده از روغن بچه و شستن آن بعد از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، استفاده از یک استروئید موضعی ملایم یا شستن موهای کودک با شامپوهای ضدشوره.
اکثر والدین با درمان‌های خانگی برای سرفه‌ی ناشی از خروسک (کروپ) آشنا هستند که می‌تواند شامل استفاده از رطوبت‌ساز سرد، بردن کودک به حمام پر از بخار یا قرار دادن او در مجاورت هوای تمیز و خنک باشد. به خاطر داشته باشید که در موارد شدید و در شرایطی که کودک مشکل تنفسی داشته باشد، ممکن است به استروئید یا درمان‌های تنفسی نیاز باشد.
اگر گوش کودک درد می‌کند، از کمپرس سرد یا گرم، هر کدام که مؤثرتر است، روی گوش استفاده کنید یا چند قطره روغن زیتون داخل گوش بریزید. بعضی از کودکان برای تسکین درد به استامینوفن یا ایبوپروفن نیاز دارند.
درمان‌های خانگی توصیه شده برای پیشگیری و کنترل اگزما شامل استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها و صابون‌های ملایم یا جایگزین‌های صابون می‌شود. اما غالباً برای مواقعی که بیماری شعله‌ور می‌شود، به استروئیدهای موضعی نیاز است.
بیشتر درمان‌های خانگی شامل استفاده از محصولاتی مانند سس مایونز یا روغن می‌شود که هیچ تحقیقی اثربخشی آن‌ها را نشان نداده است. مؤثرترین روش برای درمان شپش سر، استفاده از شامپوهای بدون نسخه یا تجویز شده توسط پزشک و استفاده از شانه‌ی ضدشپش است.
زردی در نوزادان شایع است و تنها درمان خانگی مؤثر این است که مطمئن شوید کودک شما به‌خوبی تغذیه می‌شود. قرار دادن نوزاد در زیر نور خورشید روش مطمئنی برای درمان زردی نیست، چون می‌تواند باعث آفتاب‌سوختگی شود.
افزایش تعداد دفعات تغذیه‌ی کودک و کاهش حجم غذا در هر وعده به درمان رفلاکس اسید کمک می‌کند. اگر علائم رفلاکس کودک آزاردهنده باشد، پزشک اطفال می‌تواند روش‌های دیگری مانند افزایش غلظت شیر خشک، استفاده از شیر خشک‌های مخصوص رفلاکس و دارودرمانی را توصیه کند.
بیماری گوش شناگر (swimmer’s ear) به عفونت گوش خارجی اشاره دارد که معمولاً پزشکان برای درمان آن استفاده از قطره‌ی گوش حاوی آنتی بیوتیک را تجویز می‌کنند. اگر می‌خواهید از درمان‌های خانگی استفاده کنید، به مقدار مساوی سرکه‌ی سفید و الکل مالشی (الکل ایزوپروپیل) را با هم مخلوط کرده و چند قطره از آن را داخل گوش بریزید.
نوشیدن آب کرن‌بری (cranberry juice)، یک درمان خانگی رایج برای پیشگیری از عفونت مجاری ادراری (UTI) محسوب می‌شود. اما میزان اثربخشی این روش مشخص نیست و نمی‌تواند علائم را تسکین دهد. اگر کودک شما به UTI مبتلا است، باید تحت نظر پزشک آنتی بیوتیک دریافت کند.
اگر به استفاده از درمان‌های خانگی برای فرزندتان علاقه‌مند هستید، به توصیه‌های زیر توجه کنید:
استراحت کردن به بهبودی کمک می‌کند. به همین دلیل بهتر است وقتی فرزندتان احساس ناخوشی می‌کند، او را در خانه نگه دارید. این کار زمانی که کودکان تب دارند، بسیار مهم است و از انتشار میکروب و سرایت آن به دیگران جلوگیری می‌کند.
اگر کودک خواب‌آلوده نیست، می‌تواند هنگام خواندن کتاب و مجله یا تماشای فیلم مورد علاقه‌اش استراحت کند. نکته‌ی کلیدی، محدود کردن فعالیت بدنی است. هنگامی که تب برطرف شد و وضعیت کودک به حالت معمول برگشت، وقت آن است که به مدرسه برود.
به کودک خردسال خود آب، شیر یا شیر خشک بدهید تا او را هیدراته نگه دارید و از کم‌آبی بدنش جلوگیری کنید. به کودکان بزرگ‌تر می‌توانید میوه‌های یخ‌زده بدهید. سوپ مرغ هم می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای کودکان بیمار باشد.
نگران تغذیه‌ی فرزندتان نباشید. فقط مطمئن شوید که کودک شما زمانی که گرسنه است، غذا بخورد. غذاهای نرمی که به‌راحتی بلعیده می‌شوند، برای کودکان بیمار مناسب‌تر هستند. جو دوسر، پوره‌ی سیب‌زمینی و ماست را امتحان کنید.
بعضی از درمان‌های خانگی خطرناک بوده و باید از آن‌ها اجتناب کرد. به‌عنوان مثال:
اگر نگران هستید یا علیرغم بهره‌گیری از درمان‌های خانگی علائم کودک‌تان در حال بدتر شدن است، با پزشک صحبت کنید. مراقب علائمی مثل درد قفسه‌ی سینه، درد معده، تنگی نفس، سردرد، خستگی غیرعادی یا درد صورت و گلو باشید.
در صورتی که دمای بدن فرزندتان به ۳۹/۴ سانتی‌گراد یا بالاتر رسیده یا بیش از ۷۲ ساعت است که دمای بدنش حداقل ۳۸/۳ درجه‌ی سانتی‌گراد است، به پزشک اطلاع دهید. اگر کودک در بلع غذا مشکل دارد، زیاد سرفه می‌کند، گوش درد دارد یا غدد او متورم شده، به پزشک مراجعه کنید.
منابع: webmd, verywellfamily